Anwar Ridhwan : LE SERPENT A PLUMES

Le Serpent A Plumes
Recits & Fictions Courtes

Revue trimestrielle/Automne 1993/ 75 FF/ Numero 21
Peinture : Gilles Aillaud

Contributors : Nuruddin Farrah, Pramoedya Ananta Toer, Nadine Gordimer, Abdoulrahman A. Waberi, Jean-Pierre Richard, Anwar Ridhwan, Jean-Francois Samlong, Romesh Gunasekera, Jean-Luc Raharimanan, Carl de Souza.

Anwar Ridhwan : Szigetviragok

SZIGETVIRAGOK:
Kortars malaj novellak
Tharan-Trieb Marianne
forditasaban

Hungarian translation(c) Marianne Tharan-Trieb
Illusztraciok (c) Jozsa Pal
Sorozatszerkeszto : Balazs Tibor
ISSN 1218-0890
ISBN 963 8375 20 5

Felelos kiado : Balazs Tibor igazgato
LITTERA NOVA 1399 Budapest Pf. 701/234
Felelos szerkeszto : Gyimesi Laszlo
Felelos vezeto : Balogh Mihaly ugyvezeto igazgato, Budapest 1995.
Anwar Ridhwan : Szungai fia, Dzsambu (77-84).

Anwar Ridhwan : Naratif Ogonshoto

Anwar Ridhwan(2001) Naratif Ogonshoto. Kuala Lumpur : Matahari; cetakan kedua(2006) Petaling Jaya : Arsalia.

Petikan kulit belakang novel (cetakan pertama,2001):

Mohd. Yusof Hasan : "Naratif Ogonshoto mengandungi sepuluh buah cerpen terbaru Anwar Ridhwan. Sebuah daripadanya "Hering", telah dimuatkan dalam Dewan Sastera (Ogos 2000). Cerpen ini ('Hering') sangat menarik kerana memperlihatkan banyak persoalan tentang politik, tentang kuasa, tentang kasih sayang, tentang taat setia dll melalui perlambangan. Anwar Ridhwan masih hebat dengan tema yang unik, plot yang penuh teknik dan bahasa yang baik dan menawan" (Dewan Sastera, September 2000).

Mawar Shafie : "Membaca cerpen terbaru Anwar Ridhwan ini ('Hering') persis mengembalikan Anwar Ridhwan yang lalu. Beberapa dejavu dan beberapa yang baru/semasa berdasarkan pengalaman mutakhir. Pengarang ... mengadun watak yang pelbagai perasaan tidak terduga dan mencabar tafsiran makna, serta tidak menawarkan pemikiran yang mudah-mudah" (Dewan Sastera, Disember 2000).

Petikan kulit belakang novel (cetakan kedua,2006):

Mohamad Saleeh Rahamad : "Naratif Ogonshoto muncul sebagai sebuah teks sastera rakyat moden yang dapat berdiri sendiri sebagai teks pascamoden multiwacana - pascakolonial, tekstualisme baru, dan realisme magis ... Kedudukannya dapat dibariskan dalam jejeran sastera antarabangsa".

Kamaruddin M. Said : "Naratif Ogonshoto ialah sebuah teks sastera Melayu yang luar biasa."

Awang Azman Awang Pawi : "Selain berunsur metafizik yang merupakan sistem teks yang berlapis-lapis untuk memahami kandungan karya dan diegesis teks, novel Naratif Ogonshoto saya anggap sebagai pewacana ilmu politik hegemoni ... Peranan Anwar bukan lagi sebagai tukang cerita konvensional, sebaliknya berfungsi sebagai pewacana."

Goh Teck : "Anwar Ridhwan dan Gao Xingjian (pemenang Hadiah Nobel, 2000) mempunyai persamaan wawasan ... dengan kayra yang lebih nyata dan lebih menyedarkan."

Ketaksaan dalam Karya Drama Anwar Ridhwan - A.Rahim Abdullah

©Oleh A Rahim Abdullah, ASWARA, 2007


PENDAHULUAN

AMBIGUITI salah satu unsur sastera. Ciri-ciri ambiguiti dan ketaksaan penting sebagai satu gejala, tanda dan unsur di dalam karya kreatif. Ia berkait rapat dengan proses kreatif, pemikiran dan ideologi pengarang. Ambiguiti membawa maksud ‘perihal yang kabur atau ‘taksa’ (Kamus Dwibahasa, 2001: 38). Kekaburan atau ketaksaan itu bertujuan untuk menyembunyikan maknanya yang sebenar. Justeru sifat ambiguous menjadi penting dalam karya kreatif sebagai sebuah teks mengandungi makna yang tersirat, yang tidak dikhabarkan dengan jelas oleh pengarangnya.

Ambiguiti diletakkan dalam kategori ‘intuition’ dan bertaraf (degree of evidence) yang sinonim ertinya dengan uncertainty, incertitude, doubtfulness, dubiety, dubiousness, indetermination, slipperiness, fallibility, perplexity, dan hestitation. Memahami maksud intuisi, maka ketaksaan terjadi atau berlaku sebagai satu cara bagaimana seseorang penulis atau pengarang mengambil sikap, dalam rangka mencipta karya dan pemikiran kreatifnya, melalui beberapa kualiti gaya yang bersamaan pula dengan maksud kekaburan (obscurity), di samping kata imperspicuity. Kata sifat: obscure, confused, ambiguous, vague, unintelligible, dan involved ini, kesemuanya diletakkan dalam kelompok ‘Komunikasi Idea’ dalam Roget’s Thesaurus, (1992; 571).

Berdasarkan pengertian di atas, penulis memilih tiga buah drama Anwar Ridhwan yang ingin dibicarakan dalam makalah ini iaitu: Orang-orang Kecil, Yang Menjelma dan Menghilang, dan ‘P.U.L.A.N.G’. Kita akan melihat pemikiran Anwar Ridhwan di dalam ketiga-tiga teks ini yang banyak tersembunyi beberapa kemungkinan. Ada mitos yang bergeser dengan nilai moden, dan ada tanda-tanda mengenai fenomena kehidupan pascakolonial yang masih gagal atau tidak dapat dibebaskan daripada kehidupan masa kini bangsa Melayu, walaupun sudah diberikan taraf kemerdekaan sejak 40 tahun lalu. Dengan kata lain, ideologi dan idealisme pengarang terbungkus dalam pelbagai lipatan itu harus kita rungkaikan. Ketiga-tiga buah drama ini mempunyai signifikasinya yang tersendiri.

ALEGORI DI DALAM ‘ORANG-ORANG KECIL’

Kata ‘alegori’ bermaksud cerita, puisi dan lain-lain yang di dalamnya sifat-sifat tertentu (seperti kesabaran, keikhlasan, kejujuran) digambarkan oleh watak-watak dan peristiwa; ataupun ia sebuah kiasan dan ibarat (Kamus Dwibahasa, 2001: 33). Menurut konsep drama pula, ‘alegori’ adalah suatu bentuk drama dengan para wataknya yang tidak memakai nama manusia biasa, sebaliknya menggunakan nama yang sesuai dengan peranannya, seperti Pengawal, Pelayan, Penunggu, Tukang Sapu dan sebagainya, dan bentuk drama ini sudah terkenal di Eropah Barat sejak abad ke-16 lagi (Kamus Istilah Seni Drama, 1985; 4).

Teks drama Orang-orang Kecil yang telah memenangi hadiah utama Peraduan Drama Pentas ESSO-GAPENA II pada tahun 1990 ini, mengandungi kedua-dua pengertian alegori untuk kedua-dua maksud di atas. Inilah satu keistimewaan yang terdapat pada drama yang digerakkan oleh watak-watak yang tidak diberikan nama seperti lazimnya dalam kehidupan moden. Sebaliknya diberikan nama-nama yang sesuai dengan tugas atau peranan masing-masing, seperti Doktor, Peguam, Si Jelita, Lelaki I, Lelaki II, Lelaki III, Wanita I, Wanita II, dan Wanita III.

Watak utama drama ini ialah Doktor (berusia 60 tahun) masih sihat dan seorang yang sangat serius. Doktor ini hadir ke rumah warisan dan bercita-cita hendak membeli rumah berkenaan. Watak Doktor ini, dikiaskan kepada pemimpin yang akan memimpin segala corak pentadbiran di rumah warisan itu. Dia selalu bermimpi aneh, dan kejadian ini mendorongnya hendak membeli rumah itu.

Plot naratif drama ini berkembang dengan kehadiran watak-watak yang diberi nama: Peguam, dan Mereka (terdiri daripada Lelaki I, Lelaki II, Lelaki III, Wanita I, Wanita II dan Wanita III) yang setia menjaga rumah warisan dengan penuh amanah dan tanggungjawab. Sementara Peguam, berusia sekitar 40 tahun itu adalah melambangkan seorang bangsawan, yang suatu ketika dulu pernah menjadi tetamu di rumah warisan itu. Menurut Peguam, Doktor itu cukup bertuah apabila mengambil keputusan untuk membeli rumah itu.

Klimaks muncul apabila watak Si Jelita yang menjadi tanda-tanya pembaca, bagaimana boleh terjadi yang tiba-tiba berada di rumah warisan yang menjadi latar utama drama ini. Mereka yang bertugas di rumah itu juga tertanya-tanya, bagaimana Si Jelita boleh muncul setiap kali ada tetamu baharu? Si Jelita seterusnya menjadi objek kepada Doktor dan Peguam yang sama-sama jatuh hati dengannya.

Rumah warisan ini mungkin sahaja boleh ditafsirkan sebagai imej sebuah negara yang berdaulat – negara kita yang harus dipertahankan dengan apa cara jua pun. Rumah warisan yang besar itu mempunyai empat belas kamar serba lengkap. Dengan kata lain, Orang-orang Kecil adalah drama alegori. Dialog para wataknya juga penuh ketaksaan. Ada kalanya kita berasa tidak rasional, apabila golongan marhean yang bekerja sebagai pembantu rumah, tetapi mampu berfalsafah. Gaya percakapan mereka pula persis ahli pidato, misalnya pada Babak 10:

WANITA II : (HANYA suaranya yang kedengaran di ruang tamu). Hari yang malang
lagi untuk paranormal.

LELAKI II : (Juga suaranya sahaja di ruang tamu tetapi lebih jelas dan dekat).
Ramalan betul atau tidak, kita tetap begini juga


(halaman 59).

Pelukisan latar dan ruang Orang-orang Kecil menghasilkan semacam suasana yang agak mistik, dan memberikan kepercayaaan untuk menafsir watak-wataknya, di samping menyingkap makna tersirat pengarangnya. Hal ini dapat diperhatikan pada Babak I yang dideskripsikan sebagai berikut:

Pangkal malam menjelang. Kelam di ruang tamu rumah besar itu sirna tatkala beberapa lampu terpasang. Ada sederet sofa di ruang tamu. Sebuah lukisan yang tinggi mutunya tergantung agak senget di dinding yang menghala ke kamar tidur. Melatarbelakangi ruang tamu ialah ruang makan, yang sekarang ini kelihatan samar-samar.

Wanita I muncul dari arah dapur, agak tergesa-gesa. Sambil berjalan ke muka, kedua-dua matanya meneliti tatarias ruang ini dengan pantas dan agak meluap dengan rasa gembira.

(halaman 1).

Dalam penulisan teks ini, Anwar Ridhwan begitu teliti dan menekankan aspek arahan pentas. Teknik pencahayaan akan memberikan kesan khas dan tindak balas yang setimpal dengan kemunculan watak-watak di dalam drama ini. Hal ini bertepatan dengan penggunaan tiga belas (13) sistem tanda seperti yang diperkenalkan oleh Tudeusz Kowzan, iaitu: perkataan (dialog), ton, ekspresi wajah, pergerakan tubuh, pergerakan pelakon di ruang pentas, solekan, dandanan rambut, kostum, set dan props, latar pentas, tatacahaya, muzik, kesan bunyi atau kesan khas (lihat Literature et Spectacle, 1975).

Unsur misteri dan ketaksaan penting dengan subjek sebuah lukisan, sehingga ia menjadi impak yang penuh misteri kepada perkembangan alor drama ini seterusnya:

DOKTOR : Lukisan di dinding itu. Sejak bila ia tergantung?

WANITA I: Sejak penyewa yang pertama, Tuan Doktor. Ketika itu rumah ini hanya
mempunyai dua belas kamar. Kebetulan, lukisan itu terletak di kamar yang
kesebelas. Apabila kamar yang kesebelas itu perlu diubahsuai, lukisan itu
dipindahkan, diperaga di dinding itu sehingga sekarang.

DOKTOR : Di mata ketiga-tiga tetamu kamu yang terdahulu, lukisan itu mungkin
cantik. Tetapi tidak di mata saya. Selepas sarapan ini, barangkali lukisan
itu tidak tergantung lagi di sana.

(halaman 25)

Mimpi boleh diklasfikasikan sebagai salah satu unsur misteri, kerana ia penuh dengan kekaburan – ketaksaan. Dan hal ini dimanfaatkan Anwar dengan baiknya untuk dramanya. Doktor yang menjadi tetamu di rumah warisan itu juga selalu bermimpi aneh, dan ini memperkuatkan naluri dan cita-citanya hendak membeli rumah tersebut untuk mengetahui rahsia di sebaliknya. Elemen mimpi mempunyai motif, dan perlambangan yang khas dalam drama ini.

DOKTOR: Sejak saya tiba di rumah ini, hampir setiap malam saya dihantui mimpi-
mimpi aneh. Orang akan berbelah bahagi untuk membeli rumah yang meng-
gelisahkan tidurnya. Bagaimana dengan saya? Itulah persoalan yang sering
saya tanyakan kepada diri saya sendiri. Akhirnya saya dapat jawaban. Saya
akan membeli rumah ini.

(halaman 44).


Ikon khas Orang-orang Kecil ialah rakyat biasa yang hidup di dalam sebuah negara berdaulat – hidup bermasyarakat, mempunyai tanggungjawab untuk sama-sama menjaganya. Satu lagi ciri khas mitos dan interteks yang dimanfaatkan Anwar untuk Orang-orang Kecil, ialah kelahiran bayi oleh Si Jelita.

Hal ini ada perkaitannya dengan dongeng Italo Calvino dan cerita rakyat Sarawak, si ibu yang melahirkan anak hanya sebelah bahagian sahaja. Gambaran episod ini bermaksud apabila sebuah parti politik berpecah kepada dua bahagian, justeru sebelah bahagiannya akan kelihatan cacat jika tidak disatukan. Inilah ikon bagi kewujudan bayi Si Jelita yang hanya berbadan sebelah.

WANITA I: Mengapa sampai jauh, sampai kepada Italo Calvino, tuan. Di Sarawak ada
cerita rakyat yang sama. Anak itu bukanlah pengeran, tetapi keturunan
orang biasa, rakyat kecil.

DOKTOR : Apa katamu? Rakyat kecil? (lalu termenung)

Wanita I : Ya, tuan. Dan akhirnya, melalui perlawanan yang seru, tubuh-tubuh
mereka bercantum kembali.

(halaman 109)

Daripada idea dan konsep Italo Calvino ini, pengarang telah mencantumkan bukan sahaja dari aspek harfiahnya – yang lama dan yang baru seperti dalam sebuah parti politik, yang mana UMNO pada tahun 1987 telah berpecah menjadi sebuah parti baru, Semangat 46. Kerana itulah selepas Si Jelita melahirkan bayi aneh, Doktor dan Si Jelita mengambil kata sepakat untuk menyerahkan bayi itu kepada rakyat kecil untuk memeliharanya.

(halaman 113-114).


MITOS DI DALAM ‘YANG MENJELMA DAN MENGHILANG’

Teks Yang Menjelma dan Menghilang diterbitkan Dewan Bahasa dan Pustaka pada tahun 1992, hasil kemenangan hadiah utama Penulisan Drama Pentas Yayasan Seni - Berita Harian 1990. Drama ini digerakkan oleh suatu skema berlapis-lapis bertujuan mendedahkan keadaan manusia yang menyeberangi masa dalam perjalanan menuju ke dunia metafizik. Dalam teks ini, Anwar Ridhwan mengeksploitasi pemikirannya mengenai pelbagai ragam kehidupan manusia. Kita boleh melihat mereka daripada pelbagai sudut dan dimensi. Ia ditulis dengan cara yang halus dan tajam, sindiran atau ejekan dan sendaan yang menimbulkan ketawa dan kesedaran manusia tentang kebodohan, penyelewengan, penyalahgunaan kuasa, ketamakan dan kehalobaan, kesombongan dan kesalahfahaman fikiran dalam sesuatu masyarakat, bangsa dan negara (S. Othman Kelantan, 1997: 10).

Mitos tidak dapat lari dari kehidupan pengarang. Kadang-kadang ia dirujuk sebagai imej atau citra yang begitu puitis. Malah mitos boleh dijadikan sebagai satu usaha untuk mencipta imej dan seringkali wujud sebagai salah satu kategori perspesi dan imaginasi pengarangnya. Pengertian ‘kembali kepada mitos’ ini dianggap sebagai langkah bijak gerakan modenis Barat pada awal abad ke-20 (John J. White, 1971: 4-5). Kita juga barangkali tidak mungkin dapat menolak hakikat penggunaan mitos (yang bertujuan untuk memperteguh ataupun melawannya), maka pengarang dengan idealisme dan ideloginya tidak harus kita pisahkan dengan gagasan nasionalisme atau patriotismenya sendiri. Ini kerana, karya yang bersumberkan sejarah, tentu ada kaitannya dengan pertumbuhan nasionalisme dan patriotisme sesuatu bangsa.

Dalam teks Yang Menjelma dan Menghilang, Anwar Ridhwan memulakannya dengan mitos. Mitos lama atau mitos yang terkenal dalam semua masyarakat manusia kuno, mengenai sumpahan Betara Guru terhadap dewa-dewa yang khianat atau melanggar perintahnya di Kayangan (di sana). Lalu mereka itu pun dihukum dan dilontar ke dunia (di sini). Di dunia sini hiduplah mereka dengan pelbagai agenda dan tindak tanduknya untuk mendapat berkat dan kesenangan, di samping mendapat keampunan daripada Betara Guru atas dosa-dosa mereka masa lalu (di sana).

Hal ini ada persamaannya dengan pendapat C. Hooykas, bahawa mitos sebagai cerita dewa-dewa, berunsur keagamaan yang menjadi kepercayaan asal-usul sesuatu bangsa atau keturunan. Cerita yang mengemukakan mitos biasanya mengandungi unsur ajaib dan tidak berdasarkan logik. Namun cara untuk menyampaikan ideologi boleh dilaksanakan menurut pelbagai cara, antara lain dengan menggunakan simbol, perlambangan dan mitos sendiri. Simbol terdiri daripada tanda-tanda yang menimbulkan kesan baik. Dalam sesuatu ideologi, penggunaan bahan yang sesuai dan rapi adalah penting, dalam usaha menanamkan ideologi dan keburukan atau kepalsuan ideologi lawan. Pada masa sama, dalam menyakinkan kebenaran ideologi itu ditanamkan juga mitos. Signifikasi mitos dalam konteks ini, menurut Ahmad Fauzi Basri (1991: 9) ialah untuk memberikan kepercayaan terhadap peristiwa yang berlaku pada masa silam, dan perjuangan untuk masa hadapan (bdk Mana Sikana, 1995: 11).

Teks drama Yang Menjelma dan Menghilang dianggap sebagai drama realisme dengan gaya baru, yang disampaikan secara semiotik pergolakan politik – menggabungkan unsur real dan sureal. Gabungan ini dinyatakan oleh pengarangnya sendiri, yang ertinya dalam kesedarannya bahawa si pengarang sengaja menghadirkan dua alam – semacam satu perbezaan dengan surealisme tradisi. Lantas Mana Sikana meletakkan teks ini sebagai suatu tesera terhadap surealisme yang sedia ada, dan membawa unsur-unsur teks pasca modenisme (Mana Sikana, 1995: 21).

Bermula dengan Betara Guru bersama Sira Panji Narada di Kayangan, menyaksikan sebuah pesawat udara yang bergerak dan meledak, kita ditemukan dengan Lelaki 1, yang terhumban ke sebuah pulau. Daripada situ, terungkaplah dunia ilusi, unreal dan fantasi pengarang. Menjelma satu demi satu watak, yang berhipogramkan kepada mitos dan sejarah, tetapi berjejak kepada pergolakan politik dan impian mereka (Ibid). Pengarang memanfaatkan satu teknik yang tidak pernah dilakukan oleh orang lain di Malaysia, iaitu dengan menkonstruksi tiga lapisan zaman: kerangka dewa-dewa, tokoh metafizik dan manusia fizikal, dan membicarakan suatu pemikiran yang cukup tua, sama usianya dengan usia sejarah manusia itu sendiri – iaitu konsep kuasa dengan teknik dan gaya yang canggih. Seterusnya pengarang menjelmakan watak seperti Sang Rajuna, Sira Panji Narada, Betara Guru, Lelaki dan Perempuan dengan segala peristiwa, adalah watak fantasi belaka. Yang menghilang bukan sahaja tokoh itu, tetapi makna yang tersirat daripada peristiwa berkenaan: Betara Guru kehilangan kuasa di tangan Sempurna Dua dan Sempurna Rupa (mereka juga ingin membunuh Sang Rajuna) juga telah kehilangan kuasa.

Sementara watak Lelaki 1 dan Wanita, cuba memberi falsafah, sebagai gagasan pemikiran drama ini. Misalnya, kemewahan dianggap cukup nikmat, tetapi seperti kilat, cepat datang dan cepat pergi. Suami dan Isteri yang menyelamatkan Lelaki 1, juga begitu singkat, kemudian menghilang. Begitu juga watak Kebenaran yang muncul hanyalah ilusi, tetapi mereka dilahirkan sebagai penyelamat dan berfungsi sebagai katarsis dalam drama ini (Mana Sikana, 1995: 22). Selain itu terdapat satu lagi keistimewaan drama ini ialah adanya bahagian awal dan wujudnya suatu proses structration, bagaimana berlakunya sesuatu proses, sesuatu yang positif dijadikan negatif pada bahagian berikutnya. Ia boleh sahaja memperlihatkan wajah yang berubah-ubah. Proses ini sebenarnya sesuai dengan hakikat suatu cerita – suatu proses apabila seseorang berhadapan dengan dunia di luarnya. Sebagai contoh, Umar Junus menggunakan teks Sejarah Melayu, di mana bahagian akhir akan menolak cerita bahagian awal. (Umar Junus, 1988: 203 dan 220).

Anwar Ridhwan menamakan ‘empat halus’ (barangkali unsur?) di dalam tubuh Sang Rajuna (tokoh yang sakit) dan meminta Ratu Jenggala mengeluarkannya. ‘Empat halus’ itu pula diberi nama khas: Dandan Jaya, Surya Laga, Kawistana dan Gandawijaya. Empat unsur ini tentulah memerlukan penafsiran khalayak untuk mengesan maknanya. Apabila ‘empat halus’ itu dapat dikeluarkan, Kawistana menyampaikan niat mereka untuk membalas dendam kepada Betara Guru, tetapi dengan mengubah rupa supaya tidak dikenali Betara Guru. Daripada dialog Ratu Jenggala, kita diberikan petanda lagi, iaitu:

“Kita berada di antara dua dunia – antara dunia kayangan dan bumi manusia. Tidak mungkin lagi kita bernafas dengan udara kayangan sepenuhnya. Bumi manusia ada udaranya tersendiri, yang perlu kita hirup… begitulah ramalanku…”

Pengarang seterusnya memisahkan ‘empat halus’ tadi ke dalam dua bahagian atau puak. Ratu Jenggala seterusnya memerintahkan Kawistana dan Gandajiwa pergi bertapa:

“Setelah kamu berdua bersalin rupa tukar juga nama kamu kepada Sempurna Duga dan Sempurna Laga, berkelanalah ke bumi manusia. Siapa tahu, takdir dan belitan kuasa di kayangan tinggi.”

Pada permulaan drama ini, pengarang kembali kepada teks klasik dengan sejumlah sembilan puluh peratus wataknya yang digabungkan dengan watak zaman kini (dunia real – di sini) seperti Lelaki dan Wanita (tetapi diserapi semangat Dandan Jaya dan Surya Laga), Komandan, sejumlah anggota komando, wartawan wanita (muda dan lincah) dan sejumlah krew TV. Di dalam senarai yang klasik itu pula kita temui dua watak yang agak aneh – Kebenaran 1 / Badut dan Kebenaran II / Lurah Semar.

Yang jelas, sama ada mitos baru yang diberikan prasangka atau tidak oleh pengarangnya, kelihatan Anwar semacam mempersoalkan suasana politik yang agak tidak menentu. Hal ini dapat dilihat dalam dua dimensi dan ruang – dunia atas angin (Kayangan – di sana) dan dunia real (di sini). Orang di atas angin semacam menyindir perlakuan (peradaban) atau kerja-kerja honar yang kita (orang dunia real – di sini) miliki/ lakukan. Hal ini dapat dilihat pada dialog Betara Guru dengan Sira Panji Narada:

“… Mujur kami di kayangan. Kalau kamu di dunia, kamu menjadi ekor peradaban di sana. Tetapi… kamu sedikit terlambat, adakah kerana kamu juga melihat apa yang baru saja kulihat?”

Dalam konteks masa kini, pesan dan sindiran yang penuh dengan alegori serta ketaksaan ini mengajar kita supaya berfikir dengan lebih luas dan waras. Apakah kita selama ini dihantui dengan banyak prasangka, mungkin beranggapan bahawa kecemerlangan yang telah kita capai, ada yang menyatakannya par-excellance (sebagai retorik), tetapi yang jelasnya kita di dunia real ini lebih banyak mengejar utopia! Sedangkan pengertian utopia itu pula hanya dapat ditemui di Kayangan (sebuah dunia mungkin).

Satu lagi mitos baru yang dikemukakan pengarang: apakah dosa kesalahan orang di sana harus dihukum dan dihantar ke dunia ini, dan bukannya di Kayangan sendiri? Adakah wajar dunia real (di sini) sebagai tempat menjatuhkan hukuman orang di sana, dengan mengorbankan banyak manusia lain?

Namun begitu, prasangka kita masih ada rasionalnya, kerana Anwar memitoskan orang Kayangan itu sebagai sebuah kehidupan dunia serba mungkin dan benar. Kehidupan di sana hanyalah untuk orang-orang yang bersih dan tidak berdosa. Maka itu mitos lama itu melanjutkan lagi dengan kepercayaan universal – manusia sejagat, bahawa manusia berasal dari syurga dan apabila mereka melakukan dosa barulah mereka dihukum (dengan cara dihantar) ke dunia. Ertinya, dunia ini hanyalah tempat orang-orang yang berdosa, maka itu tidak hairanlah jika mereka (di Kayangan) itu mengecam orang-orang di dunia nyata yang honar, melakukan pelbagai kerosakan dan pencemaran. Kalau begitulah hakikatnya, alangkah naifnya dunia kita ini!

Begitulah hakikatnya nasib Sang Rajuna yang telah dihukum Betara Guru, dihantar ke negeri Pendawa – menandakan tidak ada apa-apa lagi yang harus kita bangga dengan kelebihan, penemuan baru, tamadun tinggi duniawi ini, baik manusiawinya mahupun kecanggihan teknologinya!

Perbezaan latar antara Syurgaloka dan Bumi sangat menarik, bahkan ia penting bagi menggambarkan perbezaan sikap manusia di kedua-dua tempat itu sebagai saranan kritikan dan sindiran pengarangnya. Unsur mimpi turut berperanan bagi mengindahkan lagi teknik penceritaan dan sesuai dengan gaya bahasa drama ini – bukan unsur khayalan. Tetapi mimpi juga ada kebenarannya untuk menggambarkan perkara-perkara yang sama berlaku di alam realiti. Keberkesanan drama alegori ini hanya boleh difahami oleh khalayak yang mempunyai pemikiran kritis terhadap sesuatu perkara atau isu tertentu yang terjadi dalam masyarakat dan negara. Dalam kerangka premis semacam itulah saya kira, drama ini terhasil, yakni akibat pergolakan politik tanah air.

Dengan imaginasi yang tinggi, Anwar juga berjaya menonjolkan mitos baru dalam novelet Di Negeri Belalang yang hanya memakan 85 halaman itu paling jelas, adanya kecenderungan baru pengarang untuk menentang mitos kekuasaan dan pengaruh besar Amerika dan Jepun yang mendominasi kehidupan dunia masa kini. Novelet ini juga semacam ingin menyampaikan protes orang Melayu terhadap perlakuan orang Jepun masa lalu (yang pernah menjajah kita dan memperkosa perempuan Melayu) di samping mengkritik kuasa dunia masa kini (termasuk ekonomi / teknologi Jepun) iaitu Amerika Syarikat.

Ini adalah antara beberapa kejayaan Anwar Ridhwan menonjolkan mitos baru, dalam rangka sebuah alegori yang ironis, dan memerlukan pemikiran khalayak untuk menanggapinya dengan serius dan saksama. Pengarang juga mampu menggunakan unsur mitos dan teknik penerapan kepelbagaian teks (intertekstualiti) dalam memperkukuhkan lagi hakikat dunia mungkin ke dalam karyanya. Dengan nama-nama watak yang digunakan pengarang dalam teks ini, ia akan mengingatkan kita akan teks Hikayat Sempurna Jaya. Barangkali ada kesan dan pengaruhnya di dalam drama ini.

Hal begini adalah sejajar dengan kehadiran dunia mungkin (possible world) dalam bidang semiotik, sebagai sebuah dunia yang mandiri. Kerana itu, fungsi mitos tetap perlu dalam penciptaan karya moden, kini dan akan datang. Keberadaan konsep dan gagasan dunia mungkin dalam sastera adalah satu cara yang boleh mengundang keyakinan pembaca tentang perlunya dunia tersebut – dikatakan proposed world (menurut istilah Paul Ricoeur) yang satu sama lainnya harus cuba dibangunkan. Dunia imaginasi sastera tidak sekadar membawa maksud watak-watak yang dicipta secara khayali, tetapi ada suatu dunia baru yang cukup utuh serta dominan yang sanggup dibangun dalam imaginasi sebelum dunia itu dibangun dalam kenyataan (Ignas Kleden, 2004: 81).


Roland Barthes dengan bukunya Mythologies, secara teknik menjelaskan bahawa mitos adalah urutan pertama pada sistem semiotik (kombinasi antara petanda dan penanda) menjadi penanda dalam sistem kedua yang mengandung makna konotatif (1972: 114). Barthes juga menggambarkan penanda dalam mitos sebagai bentuk dan petanda sebagai konsep. Kombinasi atau gabungan kedua-dua istilah tersebut dapat dilihat seperti berikut:

BAHASA MITOS

Penanda (signifier) Bentuk (form)
Petanda (signified) Konsep (concept)
Tanda (sign) Penandaan (signification)

Pada kenyataannya, penanda dan petanda membentuk sebuah tanda dari kebahasaan, dan tanda inilah yang menjadi sebuah penanda untuk petanda yang berbeza dan tanda dalam bahasa asli. Dari segi mitos pula, penanda (yang merupakan tanda dalam bahasa asli) itu disebut bentuk, sedangkan petanda adalah konsep dan tanda yang dihasilkan, berasal dari proses perasaan (Arthur Asa Berger, 2005: 56-57). Jadi, ciri-ciri ketaksaan yang digunakan dalam teknik kepengarangannya itu menghasilkan satu proses pemikiran yang penuh dengan tanda-tanda dan ideologi tersembunyi. Secara maksimum, Anwar Ridhwan berjaya menggunakan unsur-unsur ambiguiti sebagai proses pemaknaan idealismenya.


PASCAKOLONIALISME DAN SISTEM TANDA DALAM ‘ P.U.L.A.N.G.’

Kuasa dan hegemoni adalah dua hal yang saling berkait dalam rangka Kajian Sastera Pascakolonial mahupun Kajian Budaya (Cultural Studies). Kedua-duanyanya juga menjadi semacam kembar yang saling bergantungan, kerana dalam usaha mengembang kuasa dan wibawa, ia sangat dimujarabkan oleh mereka yang berkepentingan. Kekuasaan sering diertikan sebagai kata yang begitu abstrak. Memang dengan kekuasaan seseorang yang memilikinya akan merasai nikmatnya kekuasaan, kerana ia mampu memberikan pelbagai kemungkinan kepada pemiliknya.

Dalam bidang semiotik, makna denotasi dan konotasi memegang peranan sangat penting. Makna denotasi bersifat langsung – makna khas yang teradapat dalam sebuah tanda, disebut juga sebagai gambaran sebuah petanda. Manakala makna konotasi dari beberapa tanda akan menjadi semacam mitos atau mitos petunjuk – juga menjadi sangat berpengaruh. Rosalind Coward dan John Ellis dalam Language and Materialism: Development in Semiology and the Theory of the Subject, menjelaskan bahawa mekanisme suatu mitos adalah cara gambaran biasa terikat pada objek dan penerapannya sehingga makna ideologi menjadi jelas alami dapat diterima dengan akal sihat… ada dua sistem pemaknaan: makna denotatif dan konotatif, ‘bahasa objek’ (misalnya filem, permainan anak-anak, makanan, kenderaan seperti benda yang dilambangkan) adalah mitos yang terkait.

Drama ‘P.U.L.A.N.G.’ menyorot kisah penjajahan Tanah Melayu oleh Inggeris pada era 1950-an, di mana semangat dan perjuangan nasionalisme Melayu mulai memuncak. Semangat ini telah tersebar di satu kawasan perlombongan bijih besi. Hasil bumi yang dirompak oleh pihak penjajah itu menjadi subjek karya kreatif ini. Rustam adalah watak nasionalis muda yang berani menentang sikap tamak penjajah itu. Akibat tindakan beraninya itu, Rustam dibawa ke muka pengadilan dan didakwa atas tiga tuduhan: menghasut pekerja lombong untuk melawan Tuan Campbell; menulis artikel memburuk-burukkan syarikat, dan ingin membakar pejabat lombong. Akibatnya dia dipenjarakan selama 36 bulan.

Di dalam teks ini, Anwar Ridhwan masih memanfaatkan unsur mitos. Ada seorang Puteri China yang datang ke perkampungan itu untuk mengambil air perigi. Sikap Puteri China yang membazir telah mengundang kemarahan pahlawan Melayu apabila dia menghapuskan semua pengawal dan menjadikan Puteri tersebut tawanan. Akibatnya puteri itu telah membunuh diri, kerana tidak tahan dengan tekanan. Hal ini digambarkan menerusi daya ingatan watak Kia. Dan dengan kisah turun-temurun itu, maka bergeraklah P.U.L.A.N.G. kepada isu permasalahan hasil bumi. Dialog watak Ludin yang berbunyi:

‘Jika hendak mengambil sesuatu dari alam tabii ini, ambillah berpada-pada. Hasil alam tabii ini harus ditinggalkan untuk keturunan akan datang.’

(halaman 8)

menjadi mesej penting teks ini, bahawa pada zaman kini, masih ada sikap manusia yang tamak akan kekayaan sehingga melupakan hak generasi mereka yang akan datang.

Selain persoalan hasil bumi, ‘P.U.L.A.N.G.’ juga turut menyelitkan persoalan sikap memandang serong atau rendah terhadap wanita bangsa sendiri. Hal ini terjadi kerana mereka yang berkepentingan itu, ingin mendapat kuasa dan wibawa. Jacob adalah watak antagonis atau penyokong antagonis yang tidak senang dengan perjuangan Rustam dan Azizah di perlombongan tersebut. Dialog Jacob (Yaakub) dengan Tuan Campbell yang tidak senang dengan sikap Azizah, memperlihatkan bagaimana konsep ‘kekuasaan itu homogen’, bahawa semua kekuasaan itu sama jenisnya dan sama pula sumbernya. Kekuasaan di tangan satu individu atau satu kelompok adalah identik dengan kekuasaan yang ada di tangan individu atau kelompok lain.(Benedict R.O.G. Anderson, 1991: 51). Kekuasaan yang ada pada Tuan Campbell itu, sekurang-kurangnya, diharapkan dapat dilempiaskan kepada Jacob. Hakikat ini terdapat pada dialog berikut:

JACOB: Itulah akibatnya, apabila gadis menerima pendidikan tinggi, Tuan. Dia sudah
pandai menolak permintaan tuan sendiri.

(halaman 11).

Wanita berpendidikan tinggi dianggap sebagai seorang yang sombong di kalangan lelaki (pekerja). Ini kerana kebanyakan wanita berpendidikan tinggi akan menjadi ketua. Ini menyebabkan kaum lelaki yang berada di bawahnya berasa satu tekanan, kerana egonya. Mereka juga tidak mahu diarah atau mengikut telunjuk wanita.

Sikap tidak tahu berterima kasih juga didedahkan pengarang dalam teks kreatifnya ini, terutamanya pada watak Jabar, Kia dan Long, selain tidak bersedia menghadapi hari depan yang gelap, khasnya apabila lombong tempat mereka cari makan itu akan ditutup.

CAMPBELL: Ya, mulai ini malam, lombong besi ini ditutup.

LUDIN: Kami hendak kerja apa?

JABAR: Kami perlu terus hidup tuan. Anak-anak kami perlu sekolah.

CAMPBELL: Itu sebab kompeni bayar gaji lebih ini bulan. Jimat cermat sama itu
wang, sebelum dapat kerja baru.

(halaman 16).

Drama ‘P.U.L.A.N.G.’ sebenarnya lebih bermakna dijengah menerusi konteks pascakolonial. Anwar turut mengkritik sikap orang Melayu yang masih mengagung-agungkan bahasa Inggeris melalui tokoh Rustam. Hal ini begitu jelas apabila Rustam ketika dibicarakan di mahkamah, tidak berpuas hati dengan penggunaan bahasa asing dan mengabaikan penggunaan bahasa ibundanya. Rustam adalah katalis dan nasionalis Melayu tulen yang berani berjuang seorang diri, demi menjaga martabat bahasa dan maruah bangsa Melayu.

RUSTAM: (Membalas pantas). I can speak ‘Queen English’ if I want to, your Honour.
Tetapi ini tanah air saya. Mana perginya maruah dan martabat bahasa saya
di tanah air sendiri?

Selama beberapa hari dibicarakan di mahkamah ini, saya seperti diadili di
sebuah negara asing.

Sewaktu saya digari dan dibawa dari penempatan lombong ke sini,
Sepanjang jalan saya dikawal rapi oleh pegawai polis kulit puteh. Di tepi-
tepi jalan, semua sepanduk dan iklan ditulis dalam bahasa Inggeris.

Tuan boleh menghina saya, tapi jangan bahasa saya!

Di mana saya sekarang? Di England atau di Tanah Melayu?

(halaman 17 dan 18)

Selain persoalan bahasa, ‘P.U.L.A.N.G.’ juga menyentuh sikap segelintir masyarakat yang ghairah mengikut budaya Barat dan tidak menyanjung budaya sendiri. Hal ini dapat dikesan ketika semua pekerja lombong sedang mengadakan parti setelah mendapat gaji, seperti dalam adegan berikut:

(Mereka berpakaian gaya Inggeris – baik lelaki mahupun perempuan. Makan minum diselangi dengan tarian. Mula-mula dari piring hitam mengalun lagu joget tahun 1950-an. Belum pun lagu itu selesai, Jacob menghentikan putaran piring hitam).

LONG: Tengah sedap-sedap ni, Mr Jacob. Kenapa diberhentikan?

JACOB: Adakah sesuai putar lagu Melayu dalam parti sebuah kompeni Inggeris? Tak
standard betul. Bikin malu kompeni saja.
(JACOB mengambil piring hitam lain, lalu memutarkannya di peti nyanyi. Mengalunlah lagu Inggeris yang popular pada awal tahun 1950-an. Mereka menari bersama-sama…)

(halaman 14 dan 15)

Proses pembaratan (westernisasi) juga disinggung oleh Anwar Ridhwan. Sikap masyarakat Melayu yang suka menukar nama asalnya kepada nama Barat boleh dilihat daripada watak Jacob @ Yaakub yang mahu menggunakan nama Inggeris. Malah keinginannya untuk mengahwini bangsa Barat juga menjadi sebahagian mimpi siang anak Melayu ini, yang ada kaitannya dengan soal kuasa dan wibawa. Manusia Jacob ini, barangkali berharap akan dapat kesempatan bagi memenuhi impian dan hasratnya untuk sama-sama diberikan kuasa oleh pihak Inggeris.

JACOB: Kalau boleh tuan, saya nak kahwin dengan gadis Inggeris. Saya sedang kumpul
duit, tuan. Bila saya tak kerja di lombong ini lagi, saya belayar ke England
tuan. Saya sudah berutus-utus surat dengan persatuan kelasi Melayu di
Clapton, London, tuan.

(halaman 11)

Suatu hal yang agak menarik dan unik, drama ‘P.U.L.A.N.G’. ini berlawanan antara maksud S.I.G.N. dengan SIGN atau Sign dalam konteks sistem tanda (semiotik). Ejaan ‘P.U.L.A.N.G.’ drama ini tidak boleh dibaca atau diertikan sebagai (‘Pulang’ ataupun PULANG). Anwar telah menentang konvensi judul karya sastera Melayu yang digunapakai selama ini. Dengan judul ‘P.U.L.A.N.G’, Anwar mengajak kita berfikir di luar kotak pandora dunia Melayu. Kenapa Anwar Ridhwan mempertentangkan kata-kata dan ejaan? Adanya pesan yang dikaburkan. ‘P.U.L.A.N.G.’ sebuah teks yang kaya dengan subteksnya? Atau pengarang menganut Antiesensialisme, ataupun karya ini penuh dengan Antikulasi?

Sebagai sebuah teks yang jenuh dengan ketaksaan, saya lebih tertarik melihat adanya hakikat antiesensialisme dan artikulasi pada ‘P.U.L.A.N.G.’ Kedua-dua konsep atau ideologi ini saling melengkapi apabila kita dapat melihat kekuatannya. Antiesensialisme adalah pendapat yang mengatakan, kata-kata tidak boleh dianggap mengacu pada kualiti atau nilai-nilai esensial atau universal. Kategori sebagai konstruksi diskursif, mengubah maknanya sesuai dengan waktu, tempat dan penggunaannya. Sebagai contoh, oleh kerana kata tidak menunjuk pada esensi, maka identiti bukanlah ‘sesuatu’ yang universal, melainkan deskripsi-deskripsi dalam bahasa (Chris Barker, 2005: 509).

Maksud ‘artikulasi’ pula adalah kesatuan sementara beberapa elemen diskursif atau wacana yang tidak harus atau selalu ‘terikat bersama’. Sebuah artikulasi adalah bentuk hubungan yang dapat menyatukan dua elemen yang berbeza dalam keadaan tertentu. Artikulasi mengandungi erti ekspresi dan atau representasi dan penyatuan. Misalnya, persoalan gender dapat dikaitkan dengan persoalan ras secara konteks-spesifik dan kontigen (Chris Barker, 2005: 509). Dari sudut semiotik pula kelihatan Anwar mempertentangkan hakikat bahasa dengan mitos, sehingga kelihatan kedudukan dan fungsi antiesensialisme dan artikulasi tadi membawa satu suatu situasi yang histories, iaitu kolonialisme dan bumiputra. Menurut konsep Roland Barthes dalam bukunya Mythologies, mitos merupakan urutan kedua dari sistem semiologis

Apa-apa yang ada dalam drama ‘P.U.L.A.N.G’ adalah persoalan yang menyangkut masalah kepimpinan dan sikap propenjajah (Inggeris) yang menjadi hipotesis penting karya ini. Rustam dan Azizah digandingkan sebagai generasi baru (Melayu / Malaysia) yang boleh merubah suasana penduduk setempat yang kehilangan pemimpin beberapa lama. Kepulangan Rustam ke kawasan perlombongan itu setelah menjalani hukuman 36 bulan penjara, (kerana penentangannya terhadap kolonial) ibarat satu rahmat kepada kaum pekerja di lombong itu.

Daripada aspek feminis, Azizah adalah wanita terpelajar yang mempunyai kualiti khas – yang mungkin berbeza dengan pendidikan lelaki di situ (kecuali Rustam). Mungkin Anwar cuba mengembangkan konsep pemimpin revolusioner yang diperkenalkan oleh Paulo Freire. Kepimpinan feminis merupakan bentuk aktif dari kepimpinan. Salah satu proses di mana pemimpin adalah pelayan atau pembawa pengalaman baru. Tujuan utamanya tidak lain dari mempertahankan semangat gerakan wanita dan menciptakan ikatan di antara wanita. Kita jangan terlupa bahawa telah wujud teori yang menyatakan perempuan mempunyai pengalaman khas sebagai ‘pemimpin’ dalam kehidupan sehari-hari. Misalnya, sebagai ibu atau pengasuh. Fungsi atau peranan ini merupakan model kepimpinan yang baik, dan justeru dengan mengambil tanggungjawab untuk memimpin dan menyedarkan anggota masyarakatnya (bersama-sama Rustam) apakah hal ini bukan satu langkah awal menuju pembentukan konsep etika feminis seperti yang disarankan oleh C. Bunch (1976: 2-13) dan Maggie Humm? (2002: 241-242). Inilah salah satu kekuatan karya Anwar yang dibungkus sekian banyak ambiguiti. Sementara makna segala ketaksaan itu hanya dapat dicari dengan memakai kunci sistem tanda yang mendominasi teks ‘P.U.L.A.N.G.’ ini.


KESIMPULAN

Ambiguiti atau sifat-sifat ketaksaan yang dipermafaatkan Anwar Ridhwan di dalam tiga dramanya: ‘Orang-orang Kecil’, ‘Yang Menjelma dan Menghilang’, dan ‘P.U.L.A.N.G.’ boleh dilihat sebagai suatu konsep pemikiran pengarangnya yang tercerna dengan baik. Justeru sistem tanda yang digunakan Anwar di dalam karya kreatifnya itu boleh dilihat sebagai sesuatu yang diperojeksi bagi memperkukuhkan ideologinya. Sama ada menggunakan unsur-unsur moden mahupun lama sebagai bahan naratifnya, Anwar menguasainya dengan berimbang. Unsur mitos misalnya, boleh digunapakai dalam ruang waktu yang pelbagai, tanpa mengira latar dramanya moden ataupun baharu. Malahan perbauran antara unsur lama dan moden itu pula memungkinkan karyanya menjadi lebih kuat aspek pemikiran dan kesan estetiknya.

Beberapa buah karya Anwar Ridhwan (cerpen, novel dan drama) sebelum ini mendekati maksud realisme-magis yang mula diperkatakan oleh Fraz Roh, seorang pengkritik Jerman (1890-1965) pada tahun 1925. Mengikut Roh, sesuatu karya bersifat realisme-magis kerana memperlihatkan unsur misteri yang tersembunyi di sebalik realiti lazim. Kemudiannya teori dan gaya penulisan fiksyen yang dikerjakan oleh Gabriel Garcia Marquez (dari Colombia) ini diperluaskan lagi konsepnya oleh Angel Flores (1955). Flores mendefinisikan realisme-magis sebagai jalinan atau kombinasi fakta dan fiksi. Apa pun persoalannya, Anwar Ridhwan berjaya menggarap karya dramanya dengan memanfaatkan gabungan fiksi dan fakta untuk membentuk realiti teks naratifnya. Dengan kata lain, bahan fiksi itu adalah sebahagiannya merupakan mitos yang digunakan pengarang sebagai alat kreatif untuk menyampaikan pesannya. Maka fungsi-fungsi bahasa itu akan bergerak sebagai penanda, petanda dan tanda. Apabila bentuk dan konsep digunakan, maka ia akan berubah menjadi ‘penandaan’ atau signification, dan di sinilah mitos dan ideologi pengarang bercambah.

Ciri-ciri ketaksaan dalam drama Anwar Ridhwan berada pada satu paradigma. Pengertian alegori dan ambiguiti di dalam teks drama pengarang ini mendekati satu kemiripan. Kedua-dua unsur itu tumpang-tindih dan saling dipermanfaatkan dengan baik oleh Anwar. Dengan kata lain, isi dan perwatakannya didominasi oleh alegori, baik tema mahupun nama-nama wataknya yang dikaburkan pengarang. Oleh itu, kekuatan intrinsik drama Anwar bukan sahaja disebabkan oleh pilihan kata dan dialog yang segar, tetapi juga ciri-ciri subteks yang mendominasi karya-karyanya.



DAFTAR KEPUSTAKAAN

Ahmad Samin Siregar dkk (peny), 1985. Kamus Istilah Seni Drama. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa.

Baker, Chris. 2005. Cultural Studies: Teori dan Praktik. Yogyakarta: PT Bentang Pustaka

Berger, Arthur Asa, 2005. Tanda-tanda dalam Kebudayaan Kontemporer: Suatu Pengantar Semiotika (penerjemah M. Dwi Marianto & Sunarto). Yogyakarta: Tiara Wacana Yogya.

Kleden, Ignas, 2004. Sastra Indonesia dalam Enam Pertanyaan: Esai-esai Sastra dan Budaya. Jakarta: Freedom Institute dan PT Pustaka Grafiti.

Humm, Maggie, 2002. Ensiklopedia Feminisme (penterjemah Mundi Rahayu). Yogyakarta: Fajar Pustaka Baru.

Mana Sikana, 1995. Drama Melayu Moden. Shah Alam: Fajar Bakti Sdn Bhd.

S Othman Kelantan, 1997. Pemikiran Satira Dalam Novel Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka

Umar Junus, 1988. Karya Sebagai Sumber Makna: Pengantar Strukturalisme. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

White, John, J. 1971. Mythology in the Modern Novel: A Study of Prestigurative Techniques. USA: Princeton University Press.

Anwar Ridhwan : Epitaf Arena Wati

WARNA SUKMA ELANG MAKASSAR

Pada 30 Julai 1925 putera elang ini dilahirkan
Di tanah antara Borneo dan Maluku yang memisahkan
Di ‘Celebes’ demikian Portugis menamakan
‘Sula’ itu ertinya pulau, ditambah ‘besi’ diperdagangkan
Jadi ‘Sulawesi’, nama yang dikekalkan.

Ketika anak elang ini berlatih mengepak di atas sarangnya
Ia tahu dulu besi amat banyak di Tasik Matano dan sekitarnya
Di Maros, dulu 32,000 tahun sudah ada penghuninya
Sulawesi yang dulu jadi jambatan darat ke benua di selatannya.

Anak elang itu membesar oleh sejarah amarah
Pedagang barat pencari emas datang menjarah
Belanda memerangi Gowa basahi tanah dengan darah
Speelman memaksa Sultan Hasanuddin menyerah.

Sedari muda putera elang ini kental jiwa
Marah akan Captain ‘Turk’ Westerling pembawa petaka
4,000 anak watan Sulawesi hilang nyawa
Menjarah harta, menegak kuasa dengan senjata.

Tinggi puncak Rantemario, tinggi lagi azamnya
Kerana anak elang ini tahu akan kekuatan bangsanya
Sulalat al-Salatin di Gowa naskhah tuanya
Punya aksara sendiri bagi masyarakatnya.

I La Galigo turut merupakan suatu kelebihan
Puisi epik yang bercambah tumbuh di tanah kelahiran
Iliad dan Odyssey pun kalah oleh ukuran
Kurniaan bakat yang datang daripada Tuhan.

Semakin dewasa, anak elang semakin pasti
Bangsanya punya falsafah dan kekuatan diri
Bukan sekadar Arung Palakka di Bone bernegeri
Tetapi juga anak-anak Bugis ke Semenanjung membuka negeri.

Ketika elang remaja itu diterbangkan ke barat laut
Ke Semenanjung dengan isteri tercinta mengikut
Semangat kental Melayu-Islamnya tetap berpaut
Melayu itu berakal dan ‘tuan’, bukannya pengecut.


Sangkaan awal, samudera itulah dunianya
Rupa-rupanya bertukar kertas serta tinta
Begitu prolifik sejak di Singapura
Tapi terpinggir oleh ASAS 50 dan anggotanya.

Bacalah cerpen, novel serta drama
Betapa ia mahu Melayu baru menjelma
Tahu akar dan berkembang minda
Menguasai daratan dan samudera.

Ia pembaca yang tekun dan luas
Pelbagai subjek didalami tanpa puas
Tingkah orang asing dilihat dengan was-was
Karyanya tersirat kebijakan bersulam kias.

Latar Jepun di timur menjadi medan
Barat dan Amerika tidak ketinggalan
Selalu dimunculkan protagonis Melayu handalan
Yang bersiaga menghadapi cabaran.

Terpancar visi besar dalam karyanya
Melayu perkasa menguasai negerinya
Juga pelbagai cabang kehidupannya
Kerana sesuai dengan ajaran agamanya.

Menekuni karyanya seperti meredah taman ilmu
Keajaibannya mencipta dan berfikir tanpa jemu
Di dalam teksnya estetika dan ilmu bertemu
Idea yang matang sering bertamu.

‘Elang menyongsong angin’ itulah peribahasa
Watak gagah berani dalam jiwa perkasa
Bukan sekadar tentang sastera dan bahasa
Tapi menobatkan maruah sebuah bangsa.


-Anwar Ridhwan

Wawancara Anwar Ridhwan (oleh Zakaria Ariffin)

Pada 15 Julai 2008 yang lalu, Fakulti Penulisan ASWARA menerima kehadiran Dekan Fakultinya yang baharu, iaitu Y. Bhg. Dato’ Dr. Anwar Ridhwan. Dato’ Dr. Anwar lahir pada 5 Ogos 1949 di Sungai Besar, Selangor dan mendapat pendidikan di Sekolah Kebangsaan Sungai Besar (1956 – 1962) sebelum melanjutkan pelajaran menengah di Sekolah Ungku Aziz, Sabak Bernam (1963 – 1967) dan menengah atas di Sekolah Alam Shah, Kuala Lumpur (1968 – 1969). 1970 beliau diterima masuk ke Universiti Malaya mengikuti kursus di Jabatan Pengajian Melayu.
Mulai Mei 1973, Dr. Anwar berkhidmat sebagai Pegawai Penyelidik Sastera di Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) dan pernah bertugas sebagai sidang editor majalah Dewan Bahasa, Dewan Sastera dan Dewan Budaya. Pernah mengetuai Bahagian Pembinaan dan Pengembangan Sastera, jawatan terakhir yang dipegang oleh beliau di DBP ialah Pengarah Jabatan Penerbitan. Dr. Anwar bersara wajib di DBP pada tahun 2005 dan sejak itu mengendalikan syarikat perundingan penerbitannya sendiri, Arsalia Sdn. Bhd.
Ketika berkhidmat di DBP, Dr. Anwar beberapa kali berpeluang ke luar negeri untuk suatu tempoh yang agak panjang. Antaranya beliau pernah mengikuti kursus penerbitan buku di New York University, New York pada 1982 selama satu semester, mengikuti International Writing Program di Universiti Iowa, Amerika Syarikat selama empat bulan (1986), dan menjadi Profesor Pelawat di Tokyo University of Foreign Languages, Tokyo, selama tiga tahun, pada 1997 - 2000.
Dato’ Dr. Anwar juga sempat menamatkan pengajian ke peringkat tertinggi, apabila memperoleh Ijazah Sarjana Sastera pada tahun1983 dan Ijazah Doktor Falsafah dari Universiti Malaya pada tahun 1998.
Dalam dunia penulisan, Dr. Anwar banyak menghasilkan cerpen, di samping turut menulis novel, puisi dan esei/kritikan. Antara kumpulan cerpennya (perseorangan) ialah Parasit (1976), Sesudah Perang (1978) dan Sangkar (1986), sementara cerpen-cerpen yang lain terbit di dalam beberapa buah antologi bersama. Novel pertama beliau yang sangat terkenal ialah Hari-hari Terakhir Seorang Seniman (1979) yang memenangi Hadiah pertama Peraduan Mengarang Novel anjuran Yayasan Sabah-GAPENA II. Novel ini telah diterjemahkan ke dalam bahasa Inggeris, Jepun, Bengali dan Peranchis. Arus merupakan novel keduanya (1985) dan memenangi Hadiah Sastera Malaysia (1984/85). Karya beliau yang terkini – Naratif Ogonshoto turut mencatat sejarah cemerlang, apabila karya yang boleh diterima sebagai kumpulan cerpen atau novel itu memenangi Hadiah Sastera Perdana Malaysia (2000/01), Hadiah Sastera MASTERA 2002, dan juga melayakkan penulisnya menerima S.E.A. Write Awards daripada pemerintah Thailand pada tahun 2002.
Berikut adalah wawancara Zakaria Ariffin dengan Dato’ Dr. Anwar Ridhwan:

ZA: Selamat datang dan selamat menjalankan tugas, Dato’ Dr. Anwar.
AR: Terima kasih. Tugas ini mengingatkan saya kepada pengalaman selama tiga tahun ketika bertugas sebagai Profesor Pelawat, di Tokyo University of Foreign Studies.
ZA: Apakah faktor utama yang mendorong Dato’ menerima tawaran ASWARA untuk berkhidmat sebagai Dekan Fakulti Penulisan?
AR: Dunia penulisan – teori dan praktiknya – amat rapat dengan diri saya. Sejak berada di DBP, dan malah ketika dalam persaraan, saya terus menulis dan mengendalikan bengkel-bengkel penulisan di Semenanjung, Sabah, Sarawak, Singapura, dan Thai Selatan. Apabila ditawarkan tugas di ASWARA, saya fikir inilah tempat dan medan terbaik untuk saya berkongsi ilmu yang ada secara lebih sistematik, mendalam, dan mengarah kepada penghasilan karya para mahasiswa yang bakal mengisi dan mewarnai dunia sastera kita masa depan.
ZA: Sebagai seorang bekas ‘pengurus’ sastera dan juga seorang pengarang yang sangat berpengalaman, apakah yang Dato’ fikir boleh Dato’ sumbangkan untuk memantapkan lagi Fakulti Penulisan ASWARA?
AR: Asasnya adalah untuk mengembangkan bakat serta minat dalam jiwa para mahasiswa, melalui ilmu penulisan dan ilmu-ilmu bantu yang boleh memperkukuh produk Fakulti Penulisan, iaitu mahasiswa dan karya mereka. Kita harus mempunyai kesedaran bahawa teknik penulisan, teori sastera dan sosial, serta ilmu umum terus berkembang. Semua itu harus digarap dalam upaya menghasilkan karya sastera bertaraf dunia.
ZA: Pada pandangan Dato’, di manakah silapnya sistem pendidikan kita, sehingga tidak banyak karyawan atau pengarang muda lahir daripada institusi pengajian tinggi sejak akhir-akhir ini?
AR: Ada penekanan yang salah terhadap dikotomi aliran sains dan sastera, pengajaran dan pembelajaran sastera yang ‘dianak-tirikan’, serta momokan bahawa pelajar lulusan sastera sukar bersaing di pasaran pekerjaan. Di negara-negara maju, sastera terus disepadukan dalam sistem pendidikan pelbagai peringkat. Sastera juga menjadi ‘modal’ penting bagi industri kreatif.
ZA: Selain daripada kaedah pengajaran dan pembelajaran biasa yang tertakluk pada sukatan pelajaran sedia ada, apakah program-program yang Dato’ fikir boleh dilaksanakan dalam usaha meningkatkan prestasi mahasiswa Fakulti Penulisan khususnya?
AR: Satu daripadanya ialah membaca dan mendiskusikan karya-karya besar bertaraf dunia. Untuk menjadi penulis besar, kita mesti selalu bersedia membaca, meneliti, dan mengapresiasi karya-karya besar. Prosesnya harus sistematik dan tekal.
ZA: Apakah Dato’ fikir graduan (diploma dan ijazah) Fakulti Penulisan ASWARA pada masa hadapan akan lahir sebagai karyawan yang benar-benar berilmu, mahir, profesional dan berdaya saing serta mampu memasuki industri kreatif di negara ini?
AR: Program pengajian di Fakulti Penulisan ASWARA khususnya, dan di fakulti-fakulti lain amnya, memang disasarkan untuk tujuan-tujuan murni dan positif seperti itu. Fakulti Penulisan dan ASWARA akan berbuat apa sahaja agar matlamat tersebut tercapai. Harapan kita ialah, apabila graduan meninggalkan ASWARA kelak, mereka mempunyai jati diri serta sikap profesional yang tinggi sebagai penggiat sastera, penulis, serta penyumbang industri kreatif negara.
ZA: Akhir sekali, apakah harapan Dato’ dalam menjalankan tugas sebagai Ketua Fakulti Penulisan ASWARA khasnya dan terhadap mahasiswa Fakulti ini umumnya?
AR: Sejak hari pertama saya bertugas, saya telah mendapat sokongan padu daripada Rektor dan Timbalan Rektor, para pensyarah di Fakulti Penulisan dan fakulti-fakulti lain. Kerjasama seperti ini akan melancarkan tugas kita bersama untuk merancang dan melaksanakan program pengajian – agar taraf dan kecemerlangan ASWARA dapat dilonjakkan ke tahap yang lebih tinggi, dan kita berhasil melahirkan graduan-graduan yang cemerlang.
ZA: Terima kasih.
AR: Terima kasih kembali.

Anwar Ridhwan : “Rasa Bangga : Bahasa Ibunda vs Bahasa Asing”

Mengapa isu kedudukan dan masa depan bahasa Melayu di negara sendiri terus dipersoalkan? Sejak kira-kira sedekad yang lalu, isu bahasa Melayu ini merupakan salah satu ujian besar bangsa Melayu sendiri. Segalanya bermula dan berpangkal pada ada atau tidaknya rasa bangga terhadap bahasa Melayu – terutamanya oleh pemimpin Melayu dan oleh orang Melayu sendiri.
Apabila disebut ‘pemimpin’, secara spontan kebanyakan kita akan mengindentifikasikannya dengan pemimpin politik, terutama elit pemerintah. Sungguhpun takrifannya tidak semestinya menjurus ke situ sahaja, tetapi begitulah persepsi masyarakat Malaysia. Sejak sekian lama politik dan orang politik mencitrakan diri sebagai panglima dan ‘juru selamat’ untuk apa-apa sahaja isu di bawah matahari Malaysia ini. Bukan tidak sering, pendapat pakar tentang sesuatu isu telah disisihkan oleh orang politik; dan mereka – secara demokratik atau pun sebaliknya – mengketengahkan idea sendiri yang mesti diterima dan dilaksanakan.
Dalam soal rasa bangga terhadap bahasa Melayu, orang Melayu terutamanya akan terlebih dahulu melihat sikap serta peranan pemimpin politik Melayu mereka. Masyarakat selalu bertanya, sejauh mana pemimpin politik Melayu yang berkuasa meneguhkan dan menterjemahkan rasa bangga bahasa Melayu dalam kapasiti mereka? Sejauh mana mereka memperkasakan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi dan Bahasa Kebangsaan negara ini? Sejauh mana mereka memperteguhkan bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu moden? Sejauh mana mereka memanfaatkan bahasa Melayu yang sejak sekian lama menjadi lingua franca rantau ini untuk terus menjadi bahasa perpaduan di Semenanjung, Sabah dan Sarawak?
Sejak sedekad yang lalu, masyarakat Melayu pada umumnya meragui adanya rasa bangga bahasa Melayu di kalangan ahli politik Melayu yang berkuasa. Berucap dalam bahasa Inggeris dalam majlis rasmi atau majlis separa rasmi yang dihadiri oleh rakyat Malaysia, melonggarkan penggunaan Bahasa Kebangsaan ketika pihak swasta berurusan secara rasmi dengan kerajaan, menggunakan bahasa Inggeris dalam pengajaran sains dan matematik – yang akan merebak kepada ilmu-ilmu yang lain, menukar nama bahasa Melayu menjadi bahasa Malaysia, dan tiadanya usaha bersungguh-sungguh untuk membenihkan jati diri kolektif sejak di sekolah rendah bagi semua kaum melalui bahasa pengantar Melayu yang tunggal – sebagaimana Indonesia dan Thailand membangga-bahasakan bahasa rasmi mereka, adalah antara bukti bahawa pemimpin politik Melayu yang berkuasa kurang atau tidak memiliki sikap rasa bangga bahasa Melayu dalam diri mereka. Mereka mempunyai pertimbangan lain, termasuk politik, yang dilihat lebih besar dan wahid berbanding bahasa bangsanya.
Adalah suatu ironi dan tragedi apabila bangsa yang sedang berkuasa di sesebuah negara, tidak menggariskan wawasan yang besar dan realistik tentang masa depan bahasanya, sebaliknya meminggirkan bahasanya ke sudut pentas kehidupan utama bangsa dan negara.
Orang Melayu, termasuk pencinta dan pejuang bahasa Melayu tentu mengharapkan ahli politik Melayu yang sedang berkuasa berbuat sesuatu untuk memperkasakan bahasa Melayu dalam pelbagai lapangan kehidupan. Bahasa Melayu telah berakar, tumbuh dan berkembang di Alam Melayu selama ribuan tahun, menjadi bahasa pengucapan seni dan pemikiran tinggi termasuk dalam bidang agama, ilmu pengetahuan dan falsafah. Sehubungan itu bahasa Melayu wajar disemarakkan sebagai bahasa rasmi, bahasa ilmu moden (sebagaimana UKM telah membuktikannya pada dekad 1980-an dan awal 1990-an), serta bahasa komunikasi dan perpaduan rakyat negara ini.
Antagonis pemerkasaan bahasa Melayu yang kebanyakannya berselindung di balik nama samaran, khususunya yang melibatkan isu PPMSI, menggunakan alasan pentingnya bahasa Inggeris dalam kehidupan hari ini dan masa depan. Yang lebih ekstrim dan sinikal, menuduh pejuang bahasa Melayu sebagai anti-bahasa Inggeris dan tidak dapat melihat kepentingan bahasa Inggeris di dunia global hari ini.
Jawapan tegas daripada pejuang dan pencinta bahasa Melayu, yang sering didengar, dan tidak pernah mencairkan semangatnya serta terasa kebenarannya ialah, mereka tidak sekali-kali anti bahasa Inggeris. Hanya mereka mempersoalkan, mengapa dalam upaya mengukuhkan penguasaan bahasa Inggeris yang dijadikan mangsa serta korban ialah bahasa Melayu. Mereka berhujah lagi bahawa dengan meminggirkan bahasa Melayu dalam P&P sains dan matematik – yang akan merebak ke subjek-subjek sains yang lain – taraf bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu moden telah dinafikan oleh suatu dasar ciptaan ahli politik Melayu sendiri!
Pejuang dan pencinta bahasa Melayu meneruskan hujah yang selalu didengar, bahawa subjek sains dan matematik bukanlah wadah yang sesuai bagi P&P bahasa Inggeris. Mengapa tidak P&P subjek bahasa Inggeris itu sahaja yang dimantapkan, termasuk mewujudkan sesi-sesi yang sistematik bagi menguasai bahasa Inggeris sebagai bahasa komunikasi dan sebagainya.
Apabila bahasa Inggeris dijadikan dasar sebagai bahasa pengantar dalam subjek sains dan matematik di seluruh negara, maka dasar itu secara automatik melibatkan para pelajar di bandar, luar bandar, ceruk dan pedalaman. Bagi segelintir pelajar dan ibu bapa di kawasan bandar, mereka menyambut baik dasar ini kerana mereka dan anak mereka boleh menguasai bahasa Inggeris. Tetapi sesuatu dasar dicipta untuk semua, bukan untuk kepentingan serta faedah segelintir pelajar. Bagaimana dengan nasib pelajar-pelajar luar bandar, ceruk dan pedalaman – yang jumlahnya jauh lebih besar daripada jumlah segelintir pelajar bandar?
Jika sesuatu dasar, seperti dasar PPMSI ini hanya memberi faedah kepada segelintir pelajar, tetapi dalam masa yang sama mengecewakan begitu banyak pelajar luar bandar, ceruk dan pedalaman, maka dasar itu boleh dianggap gagal. Para pelajar di luar bandar, ceruk dan pedalaman bukan sahaja tidak dapat mempertingkatkan penguasaan bahasa Inggeris mereka melalui P&P sains dan matematik, malah lebih malang lagi tidak dapat menguasai ilmu sains dan matematik yang disampaikan bukan melalui bahasa ibunda mereka. Jika kegagalan itu berterusan, dan dianggap remeh pula oleh kementerian yang berkenaan, maka satu generasi pelajar luar bandar, ceruk dan pedalaman (kebanyakannya Melayu) menjadi mangsa kepada dasar yang tidak adil ini. Akibat kegagalan itu, mereka akan terlepas peluang pekerjaan yang lebih baik.
Terdengar cakap-cakap yang kurang menyenangkan bahawa kementerian yang berkenaan sedaya mungkin mempertahankan dasar tersebut, dengan memanipulasi keputusan peperiksaan. Khabarnya, tahap markah lulus telah direndahkan, supaya dapat menunjukkan bahawa PPMSI telah melihatkan hasil yang membanggakan, dan dengan itu wajar diteruskan. Jika cakap-cakap dan khabar ini benar, malang sekali generasi pelajar Malaysia, kerana statistik lulus peperiksaan tidak menceritakan situasi yang sebenar.
Pendidikan harus kembali kepada fitrah manusia dan bahasa ibundanya. Fitrah ini lebih bermakna kepada para pelajar sekolah rendah dan sekolah menengah. Dengan ayat yang lain, pelajar sekolah rendah (terutamanya) lebih mudah memahami dan menguasai sesuatu ilmu yang disampaikan melalui bahasa ibundanya. Sebagai ilustrasi, jika kita (baca : ibu bapa Melayu) mempunyai sepasang anak kembar berusia tujuh tahun, seorang belajar sains dan matematik dalam bahasa Melayu, dan seorang lagi belajar melalui bahasa asing, tentulah anak yang belajar melalui bahasa Melayu itu lebih mudah memahami dan menguasai kedua-dua subjek tersebut berbanding kembarnya yang seorang lagi.
Sebab itulah sekolah-sekolah jenis kebangsaan Cina berkeras mahu mengajar sains dan matematik dalam bahasa Mandarin. Bahasa Mandarin lebih merupakan ‘bahasa ibunda’ kepada para pelajar Cina. Memang terdapat juga pelajar Melayu dan India di sekolah Cina, tetapi mereka belajar bahasa Mandarin dalam kelas bahasa Mandarin, bukan belajar Mandarin melalui sains dan matematik.
Belajar menguasai ilmu dan belajar bahasa asing adalah dua isu yang berbeza. Segala ilmu pada hakikatnya lebih mudah dipelajari melalui bahasa ibunda. Akan tetapi dalam masa yang sama para pelajar kita wajar digalakkan mempelajari dan menguasai beberapa bahasa asing – melalui kelas-kelas bahasa, bukan melalui subjek lain.
Beberapa bulan yang lalu penulis berada di Maghribi, dan berasa kagum kerana kebanyakan rakyatnya boleh menguasai beberapa bahasa. Selain daripada bahasa Arab (bahasa ibunda), kebanyakan mereka boleh menguasai bahasa Perancis (bahasa penjajah) dan bahasa Inggeris. Sesetengah mereka boleh menguasai bahasa ketiga popular iaitu bahasa Sepanyol. Mereka menguasai bahasa-bahasa asing ini melalui kelas-kelas bahasa yang sistematik, bukan melalui subjek sains dan matematik.
Sehubungan itu memang wajarlah jika terdapat desakan rasional agar dasar PPMSI dimansuhkan, dan kedua-dua subjek tersebut kembali diajar dalam bahasa Melayu. Dalam masa yang sama, pelajar-pelajar mesti didedahkan kepada P&P bahasa-bahasa asing (Inggeris, Mandarin, Arab, Perancis, Itali, Sepanyol dll) , di dalam kelas-kelas bahasa yang sistematik, menarik dan berkesan.
Jika pelajar-pelajar kita mula menguasai bahasa asing seperti Inggeris, Mandarin, Arab dan sebagainya dengan baik, mereka bukan sahaja boleh berkomunikasi melalui bahasa ini, malah boleh melanjutkan pelajaran dalam apa jua bidang ilmu yang memerlukan penguasaan bahasa asing tersebut.
Dalam konteks Malaysia, penguasaan bahasa asing (bagi pelajar Melayu khususnya) terutamanya penguasaan bahasa Inggeris dan Mandarin, memanglah penting. Oleh kerana kepentingan itu, subjek dua bahasa ini wajar diajar secara sistematik, menarik dan berkesan dalam kelas-kelas bahasa, bukan memparasit subjek sains dan matematik. Jangan sampai ‘yang dikendong berciciran, yang dikejar tiada dapat’, atau seperti ungkapan pilu yang diubah suai ‘Balik Pulau Bayan Lepas, ilmu terpelau bahasa terlepas.’
Berbeza daripada dekad 1950-an hingga 1980-an yang menyaksikan ‘kerajaan’ merupakan majikan terbesar bagi orang Melayu berkelulusan, kini pihak ‘swasta’lah yang merupakan majikan terbesar. Senario ini menuntut orang Melayu berkelulusan untuk menguasai bahasa lingkaran bisnes tersebut – Inggeris, Mandarin dan sebagainya.

Dengan ilmu yang dikuasai melalui bahasa ibunda (bahasa Melayu umpamanya), dan bahasa asing yang dipelajari secara sistematik di dalam kelas bahasa, gabungan ilmu dan bahasa ini boleh menjadi modal insan yang mengketegahkan ‘towering personality’. Kembalikan ilmu ke lidah bahasa ibunda generasi muda kita. Kembalikan P&P bahasa asing ke dalam kelas-kelas bahasa yang sistematik, menarik dan berkesan, bukan membiarkannya memparasit subjek-subjek yang lain.

Anwar Ridhwan : Mariam dari Plentong (Puisi)

Dini pagi melukiskan rona gelapnya
kerana matahari masih menyimpan
semua rona lain dan kehangatan
dalam kotak sinarnya

Perkebunan
sebuah rumah tua
tangga kayu usang
sebuah tempayan di tepi tangga
sebilah pisau karat di rasuk
semuanya sketsa kelam
gigil dingin-pagi dalam diam

Kecuali warna api pelita merah-kekuningan
yang bergerak dari sudut rumah ke perkebunan
membawa tubuh Mariam

Mariam muda jelita kadang hanyut dalam khayalan
tamsil pelipur lara hidup dukanya
getah dari batang yang menjelmakan nasi dan tamban
getah dari suami yang melahirkan zuriatnya
susu putih yang mula membesarkan putera puterinya

Bukan jelutung bukan rambung di Plentong
kebiasaan pagi membancuh cuka kehidupan
demi sekeping getah asap atau sekerap

Letusan biji getah, siang hari itu, menimpa bumbung rumahnya
Mariam terkejut kerana bunyinya aneh sekali
meletup, bertalu-talu dari Timur Laut
matahari seolah-olah hanya mengeluarkan warna merah
daripada semua warna dalam kotak sinarnya.
Sang suami tergesa-gesa pergi,
katanya, ‘Menyahut panggilan pertiwi’.


Perkebunan getah tetap berdiri
tetapi landskap lain mula menumbuhkan
ubi kayu, pisang, keledek
penanamnya mengairi sambil berdoa:
‘Mohon berbuah lebat, cepat pula boleh dituai’.
Dan Mariam tetap berdiri
menunggu kepulangan sang suami.

Mariam belajar menunggu
kepulangan yang dijanjikan,
seperti kelasi yang ditinggalkan di pulau terpencil
menanti janji juragan untuk kembali mengambilnya

Mariam mula melihat
hijau meninggalkan segala daunan
biru meninggalkan langit
merah kecoklatan meninggalkan tanah
merah meninggalkan matahari
pancawarna meninggalkan pelangi.
Di kanvas berputar kehidupan hitam-putihnya
yang bergerak lesu pada latar kelabu
pada alam membisu

Tiba-tiba ada lelaki asing melihatnya di perkebunan
tertawan oleh kejelitaannya
Mariam kebingungan : Inikah jelmaan suaminya,
atau juragan yang datang untuk mengambilnya
dari pulau kehidupan yang sunyi dan terpencil?
Dan alam tiba-tiba seperti
mengembalikan semua warna pada layar kehidupannya.

Dititipkan putera puterinya
kepada ayah tua
sebelum Mariam belayar ke utara.
Titipan singkat dan sementara
hanya untuk memperoleh restu
ibu ayah bakal suami baharu.

Tetapi Mariam dan lelaki itu
tak tahu pasti apa yang menunggu
di sebalik gunung tinggi Halla di Pulau Cheju



Ingatan pada tanah asalnya
darah dagingnya
kental dan cair
cair dan kental
sepanjang Mariam menghirup udara baru.
Panas bulan Julai
atau bulan-bulan bersalju
yang dihangatkan dengan kimchi
dan impian untuk kembali

Baru Mariam fahami
Gawat tanah ini mewarnai kisah cintanya
Kisah cintanya diwarnai gawat tanah ini
musuh dari Utara
Choson-minjujuui-inmin-konghwaguk yang menakutkan
raksasa yang mengerling dari puncak Paektu.

Perang Korea yang membunuh lebih sejuta orang awam
berjuta-juta lagi kehilangan tempat tinggal
lebih setengah juta tentera hilang, maut atau cedera.

Dan Mariam muda comel di tengah segala
ketika MacArthur mendarat di Inchion
terketar-ketar di lantai ondol rumahnya
berdoa dalam bahasa baru kerana mula kehilangan bahasanya
belajar malakar han’gul dan menuturkannya
di bawah langit yin-yang, iklim empat musim
Matahari, Bulan, Bumi dan Syurga.

Skrip cintanya yang berubah-ubah seperti musim
juragan derita jiwa yang disulap melalui tegukan soju keras
ch’ongju atau makkolli daripada beras.

Dia tanpa nama, tanpa bahasa, tanpa arah, tanpa identiti,
berhati walang
di bumi dan laut yang menghalang jalan pulang.


Lebih enam dasawarsa sudah
dalam lingkaran pasrah dan harap
harap dan pasrah dalam lingkaran
memikul hari tua dengan nama dan bahasa baru.
Berjalan di hujung lorong hayatnya
yang dipanjangkan oleh harapan
Namun ada yang lebih lama
tetapi sering dilihatnya saban tahun
tatkala membuka jendela
memandang kebun sayur yang menghijau
sambil meneguk secangkir teh
langit biru awal musim rontok melukiskan
sekawanan burung penghijrah terbang ke selatan.

Ya, selatan, gumam Mariam dalam bahasa barunya
seperti tanah Taehan-min’guk ini ketika monsoon tenggara
yang membawa hujan, hangat dan lembab
lembab, hangat dan hujan selatan, seperti di Plentong.

Plentong yang mengukirnya menjadi dara dan isteri
malam-malam perkahwinan
anak-anak yang dilahirkan
perkebunan getah
‘getah meleleh ke pangkal, daun melayang jauh’
sesuatu yang ingin dipeluk tetapi nun di horison
jauh sekali, dan lama, kemudian mengabur dalam ingatan
perang dan cinta

Namun ada yang lebih lama
tetapi sering dilihatnya saban tahun
sekawanan burung penghijrah
setiap awal musim rontok berlangit biru
seperti juragan cinta yang setia
hinggap di halaman rumahnya
menjemputnya pergi terbang bersama
ke selatan.
Ke selatan
ke Plentong.

Meninggalkan lingkaran pelangi selepas hujan sirna
dan alam menerima semua warnanya semula

di atas sayap burung
dia ingat namanya dulu, Mariam.



Petaling Jaya,
16 September 2007.

Anwar Ridhwan : Accolades by Francois-Rene Daillie

[On The Last days of An Artist] "A beautiful and touching novel" (Alam Pantun Melayu : Studies on The Malay Pantun, 1988).

Anwar Ridhwan : Accolades by Harry Aveling

[ On four of Anwar Ridhwan’s short stories, published in an anthology Fables of Eve] Anwar Ridhwan works with a sophistication … Anwar’s world is more than of the urban intellectual : more precise, more restrained, at once Malay and international. In his anthology, An Introduction to Malay Literature, Muhammad Haji Salleh praises Anwar Ridhwan for his “clean and quiet style of writing”, and the “patience and care” which characterize his use of description and dialogue.
“Tik! Tik! Tik!” is an absurd tale of a woman pregnant with a bomb. The woman describes herself theatrically as ‘a woman from Hiroshima’, her lover describes himself as ‘a man from Nevada’. The story is set simply in a great ‘metropolis’. It might be anywhere, it is not necessarily Malaysia. Here, the story clearly is its own purpose.
“Minority”, too, is set abroad : specifically in New York, but with references to an Islamic secessionist struggle being waged somewhere in ‘the south’ – perhaps either in Thailand or the Philippines, but not presumably in Malaysia … The story admits of no easy resolution – the men separate, unreconciled – but this, Anwar seems suggest between human beings are hazy and marked by confusion and uncertainty. In “Minority”, the major female character is Nuriah, Siddik’s wife, who dies of an incurable cancer and is buried, at her own request under a tree in the village of her birth (which might be anywhere in Malaysia, Indonesia, or the South). She, like the woman in “Tik! Tik! Tik!” is a victim of her own dangerous biology.
Agnes Ho in “Love of The Dragon” is a far more dangerous creature, prepared to manipulate others (men) to gain her own advantage, and even to murder them when her wishes are frustrated. Her pending profession of Islam is a sham, her only concern is with her own self preservation. The hero of the story, known only by the pronoun “you” is able to outguess and outmaneuvers her at every crucial point (Credit: Harry Aveling, “Introduction”, Fables of Eve, Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka, 1991).

Anwar Ridhwan : Accolades by Krishen Jit, Usman Awang, Rahmah Bujang

[On Yang Menjelma dan Menghilang, Those Who Appear and Those Who Disappear] From simplicity to complexity, and it is obvious that no drama is more complex than this one… It is a classical phenomena that most (Malay) dramatist cling to simplicity in order to capture larger audience, until finally we discover a drama which is very complex, as far as writing of contemporary Malay drama is concerned.
What is more amazing is the dramatist’s ability to grasp and manipulate the rich and complex world of imagination. The resulting piece of work is a drama that was created through a multi-leveled scheme with the intention to uncover human characteristics while venturing through time and approaching the realm of the metaphysics. Also, the writer shows a very schrewd and sharp mind, receptable to all the problems he was addressing.

Anwar Ridhwan : L’AUTRE RIVE

(Note : As the typist of this entry is not familiar with French writing symbols, this entry may contains some spelling /symbols errors – Nur Aliaa)

Roman/Traduit du malais par François-Rene Daillie/ Les Editions Federop, Eglise-Neuve d’Issac, 24400 Mussidan,1989/ ISBN 2.85792.066.0

L’AUTRE RIVE : un vieux sorcier malais, naguére charmeur de crocodiles, banni depuis vingt-cinq ans de son village sur l’autre rive d’un large fleuve. Un crocodile mangeur d’enfants. Deux jeunes homes de la ville, un intellectuel ‘anarchiste’ et un banquier ‘sérieux’ que poursuit malgré lui la rumeur de sa participation a un scandale financier. Tels sont les principaux protagonists d’une chasse nocturne sur le fleuve qui s’achévera par l’extermination de la bete féroce mais aussi par la mort du vieux “pawing”. Mais pour le jeune banquier, la rumeur un instant oubliée ne s’éteint pas pour autant, il lui faudra s’armer de patience pour cette longue traverse et, en bon Musulman, de confiance en la miséricorde divine.
Ce roman bref et dense nous transporte, dans la nuit primitive, sur ce fleuve perdu dans la jungle, au Coeur des contradictions et des conflicts de la Malaisie d’aujourd’hui qui se cherche entre la survivance des croyances et des traditions ancestrales et son développement accéléré a l’occidentale où elle risqué de perdre son âme.
Né en 1949 dans un villade du Selangor, Anwar Ridhwan est l’un des écrivains malais les plus doués de sa énération, auteur de deux recueils de nouvelles, de poems et de deux romans couronnés par divers prix littéraires. Sans doute l’art de la nouvelle est-il a l’origine de son gout pour la simplicité de l’expression et une concision dans le récit qui favorise l’affleurement du non-dit [François-Rene Daillie, 1989].

AVANT-PROPOS
[The jump, Katka had said, would bring you to the other shore – Antigone Kefala].

Si j’ai donné a la traduction française de ce roman un titre different du titre original, c’est sans nul doute en premier lieu parce qu’il m’a semblé que celui-ci – Arus: Courants – avait moins de chances d’attirer chez nous l’attention du lecteur que dans son pays d’origine. Mais je trouvais surtout qu’il n’évoquait pas le côté a mes yeux le plus important du livre. Le titre malais a une resonance sociale certain, en rapport avec certains traits de la Malaisie d’aujourd’hui, certains problems propres aux Malais dans le processus d’évolution qui en transformant leur pays a modifié et continue de modifier profondément leur mode de vie et, plus lentement peut-étre, de pensée. Mais de livre, justement, on s’en rend vite compte, va au-dela de cet ici-et-maintenant.
Le titre que j’ai préféré lui donner, en plein accord avec l’auteur, sans rien exclure de ce qui precede, est en liaison étroite avec la letter et l’esprit du roman et témoigne de preoccupations philosophiques et religieuses visible dés les premiéres pages. Ce titre s’impose d’ailleurs tout naturellment : le mot malais correspondant est omnipresent dans le livre. Le jour où je confiai a Anwar Ridhwan mon intention de changer de titre, son visage d’abord inquiet s’éclaira et s’épanouit lorsqu’il comprit ce que voulait dire ‘L’autre rive’.
Dans cette société malaise en pleine evolution, les different courants qui coexistent, entre le passé le plus traditional et les tendances modernistes le plus affirmées, en passant par ce que d’aucuns appellant ici la resurgence de I’Islam, sont aussi contrastés que les figures du vieux sorcier, charmeur de crocodiles et de son antagoniste Lebai Amrah, le responsible de la mosque , ou de Muslim, l’économiste, cadre dans une banque, et de l’intellectuel Salleh, professeur d’université. Fùt-ce de ce seul point de vue, on sent que bien des gens aspirant, dans ce pays, a cette autre rive encore lointaine que représenterait une nation plus harmonieuse dans sa diversité ethnique, unie autour d’une meme langue et d’objectifs communs.
Ce livre bref et dense en dit dien plus qu’il n’y paraît a premiére vue sur les courants qui animent et divisent la société malaysienne d’aujourd’hui. Roman d’un Malais, dont les personages sont tous malais et où les problems abordés ou évoqués sont des problems propres aux Malais, il faut bien le voir dans le context – implicite – qui est le sien.
On ne peut en saisir les connotations socio-politiques sans avoir presents a l’esprit au moins quelques données démographiques et économiques de base. D’abord, la structure multiraciale de cette société dont les trois elements principaux s’intégrent difficilement les uns aux autres : d’aprés les chiffres officiels, a peine un peu plus d’un habitant sur deux est malais, mais la Constitution reserve aux Malais l’essentiel du pouvoir politique, Chinois et Indiens n’y étant associés que par le biasis de leurs partis dans l’alliance au pouvoir depuis l’indépendence. Ensuite le fait qu’a cette époque-la, il y a trente ans, la richness nationale était entiérement entre les mains des étrangers et surtout des riches Chinois, a l’exception de ce que prélevaient sur elle l’Etat et les familles princiéres.
C’est seulement après les émeutes raciales de 1969, avec la Nouvelle Politique Economique décidée par l’alliance, qu’un effort fut accompli – quells que puissant en étre les insuffisances ou les excés – pour permettre a un plus grand nombre de Malais d’accéder a l’enseignement secondaire et supérieur grace a l’octroi de bourses, a la creation d’institutions et d’organismes specializes, et surtout au remplacement progressif de l’anglais par le malais comme langue d’enseignement a tous les niveaux, tandis qu’on prenait des measures pour faire passer entre les mains des Malais une part – encore mineure et sans doute fort inégalement repartee – de la richesse nationale.
Je simplifie énormément, cela va sans dire, mais c’est avec cela au moins comme toile de fond qu’il importe de lire ce roman et d’en saisir les personages, ceux de Muslim et de Salleh en particulier.
Vu d’Europe, ce dernier risqué de sembler un peu artificial, non tant a cause de ses fantaisies vestimentaires que de ce qu’elles peuvent avoir d’accidental, justement, non tant a cause de ses citations de Sartre et de Beckett ou plutôt de ses allusions a telle de leurs oeuvres que de leur apparition Presque hors de propos, en tout cas sur simple jeu de mots, du seul fait que la parte du vieux sorcier semble fermée aux deux compéres, ou qu’il leur faut attendre longuement, non point Godot mais le crocodile.
Mais n’exagérons pas : ces rapprochements verbaux entre des titres et des situations passent fort bien entre nos deux amis de la capital. De fait, a l’époque du récit, celle aussi de sa composition, avaient été données des representations de Huis-Clos en malais. Quant a Beckett, rien d’étonnant a ce que Salleh, professeur de literature anglaise, ait pu le lire en traduction.
En tant qu’intellectuel, Salleh appartient a une couche assez mince de la classe moyenne malaise, étant de ceux qui ont eu les moyens de frequenter une école de langue anglaise locale et faire au moins une partie de leurs etudes dans une université du Comminwealth ou des Etats-Unis – ici, un doctorat en Australie.
Rien de surprenant toutefois a sa presence – et a celle de Muslim – dans ce lointain village : ces jeunes intellentuels malais brusquement occidentalisés sont ceux de la premiére generation, ils sont pour la plupart nés au kampong, où vivent encore leurs parents, et quell que soit l’abîme qui sépare les deux modes de vie et de pensée, les liens sont toujours trés étroits et l’on manqué rarement de retourner au pays natal a l’occasion des fétes traditionnelles.
Ce qui peut sembler chez Salleh plus caricatural, meme si de toute evidence la chair est son péché mignon, ce sont ses reactions dans ce domaine : car a peine apprend-il la presence d’une “oie blance” chez le vieux sorcier, que le voila dans tous ses états, a plus forte raison lorsque au retour de la chasse tragique il la prend un instant dans ses bras pour la consoler.
Si Salleh semble se raccrocher un peu aux valeurs de l’Islam, c’est a l’heire du danger, pregnant conscience de ses péchés dans une poussée soudaine de repentir. Mais on sent le vieux fond assez bien ancré chez cet ‘anarchiste’ – marquee sans doute plus qu’en surface par les valeurs (ou non-valeurs) de l’Occident d’aujourd’hui – pour signaler sa presence sous-jacente aux moments de vérité.
Muslim est different. Sans doute représente-t-il l’idéal de l’auteur, non en tant qu’artiste bien sur, mais en tant que citoyen, que Malais et que Musulman. Méme s’il a séjourné lui aussi a l’étranger – simple stage a New York dans une banque, peut-atre – il se veut malais avant tout, profonément malais et, comme son nom l’indique, musulman. Mais sans excés. Etre malais, c’est etre musulman bien sur – equation ici fondamentale – mais chez lui sans aucune tendance a l’intégrisme, dans l’esprit le plus traditionnel de l’Islam en Malaisie. Comme Muslim le dit a safemme, ‘les enseignements de l’imam du village sont restés graves dans son coeur.’ Et en tant que Malais, il lui rappelle également que tout en étudiant les sciences économiques, il a lu les oeuvres des Burhanuddin, Boestamam et autres ardents nationalists de la fin del’ére colonial. “Je ne crois pas avoir cessé d’aimer mon people et mon pays.’ Par son exactitude, son assiduité, son sérieux au travail, ‘il voulait montrer aux employés de sa race qu’un Malais pouvait travailler dur’ – aussi dur qu’un Chinois, s’entend!
Pawang ‘Kri, le ‘sorcier’, redoubtable chasseur de crocodiles a mains nues, personage a part, banni de son village depuis vingt-cinq ans, représente avec sa fille – indirectement en quelque sorte – la société rurale malise traditionnelle mais rurale fait pléonasme car cette société l’est par essence – dont font encore partie le bomoh, le magician, capable de maléfices et vivant souvent a l’écart, et le pawang, plutôt chamane et guérisseur.
L’Islam, fermement établi chez les malais depuis le XIVéme siècle, a succeed a prés de mille ans d’hindouisme. Mais ces deux religions, meme l’Islam oppose a toute espéce de sorcellerie, n’ont pas totalement effacé le vieux fond d’animisme de ce people qui aujourd’hui encore, dans les campagnes, ou dans les couches urbaines directement issues de l’exode rural recent, a encore parfois recours au pawang – dans le cas,notamment, de maladies contre lesquelles la medicine officielle semble impuissante – voire au bomoh en vue de s’assurer pouvoir ou réussite.
Un detail montre la distance qu’il y a priori entre le viellard et les deux jeunes homes de la ville : c’est avec un fusil que Muslim est venu tuer le crocodile; Pawang ‘Kri, lui, fera confiance a une mantra et a l’encens. Mais cela – autre detail symbolique – ne les empéchera pas de s’entendre en profondeur. Car Muslim a tout de meme apporté un coq, sachant qu’un pawang peut parfois en avoir besoin.
L’antithése de Pawang ‘Kri, son antagoniste, c’est évidemment Lebai Amrah, l’officiel de la mosque, le dévot inflexible et sectaire qui a jadis fréquenté l’école coranique. Pour lui, le vieux sorcier n’est qu’un juif, un infidel, un demon qu’il a exile sur l’autre rive, chargé de tous les péchés du village. Il se croit le gardien incontesté de l’orthodoxie reliqieuse au village, mais son coeur n’est pas sans dureté. Nous ne sommes pas surs a la pin que ce soit dans un élan de sympathie et de pardon qu’il accepte le retour au village de la dépouille de son ex-rival et procéde lui-meme au ritual de l’inhumation – mais simplement peut-etre parce que tout le monde attend de lui ce geste et aussi que son fils doit épouser la fille du sorcier…
En dépit de raccourcis qui peuvent surprenrde le lecteur occidental ignorant de certaines données familiéres ici, mais comprehensible sous la plume d’un écrivain malais dans le context de la malaisie d’aujourd’hui, aucun des personages de ce roman n’est réellement schématique ou fait d’une seule piece, ni entiérement bon ni entiérement méchant, ni tout a fait perdu dans un passé en train de disparaître, ni fermé aux transformations de l’aujourd’hui. Parallélement a la Malaisie traditionelle encore fortement enracinée chez les Malais ruraux, s’est développée une Malaise modern, oeuvre au début des Occidentaux mais surtout, concrétement, des Chinois entreprenants, durs au travail et apres au gain. On peut les croire absents de ce roman, le mot ‘chinois’ n’y figure pas une seule fois, et pourtant ils y sont presents, sous-entendus, comme la partie immerge de l’iceberg.
Muslim, on l’a vu, veut montrer qu’un Malais est capable de travailler dur comme un Chinois. Lorsque Salleh, Muslim et Pawang ‘Kri, discutant de ce csandale, qui a bel et bien eu lieu et alimente encore la polémique politique – plus de deux milliards de dollars envolés a Hong Kong -, imaginent ce qu’on pourrait faire avec l’argent depose dans les banques pour le bien de ceux qui le leur ont confié, ils pensent aux pecheurs malais paevrement equips que l’ ‘intermédiare’ attend le soir sur la plage pour prendre leur poisson en paiement de leurs dettes, et suggérent d’acheter des boutiques dans le petite ville voisine pour pouvoir les céder aux Malais du village qui souhaiteraient faire du commerce. Qui sont-ils ces intermediaries, et ces boutiques, qui les posséde, sinon des Chinois?
Ce qui est remarquable en l’occurrence, c’estcette façon typiqueement malaise de procéder – comme l’usage du pantoun, de son côté, l’illustre a sa maniére – avec une delicatessen qui laisse tout entendre sans nommer personne ni exprimer ouvertement ses sentiments, delicatessen qui tend a disparaître aujourd’hui dans la vie urbaine, en ce pays où les conflits semblent toujours prets a se rallumer entre communautés ethnique qui se sentient lésées l’une économiquement, les autres politiquement.
Et l’autre rive, direz-vous?
Le vieux sorcier, Héraclite sans le savoir, ouvre le récit en murmurant au crepuscule devant le fleuve, a sa façon : panta rhei. L’autre rive, par contre, c’est ce qui, de l’autre côté, est immutable, éternel, par-dela ce monde immediate qui ne cessr de renaître pour s’effacer; ce qui, inatteignable, se situe au-dela de l’éphémére et du mouvant, du fleuve qui coule et a chaque seconde meurt a lui-meme, del’alternance du jour et de la nuit, du soleil et de la lune, du ciel libre et des nuages. Le terme malais, seberang, comme je l’ai dit plus haut, est omnipresent dans le livre, absolument et dans tous les sens, car de quelque côte du fleuve que l’on se tienne, il y aura toujours, en face, l’autre rive. Si bien que l’on se sent pris constamment dans cette ambiguîte, cette incertitude, cette nostalgie.
Banni de l’autre côte du fleuve, Pawang ‘Kri regarde sans cesse vers le village (le ravage) détesté qui depuis lors est pour lui l’autre rive. Mais aussi, pour finir, l’autre rive sera pour lui celle des morts où apaisé, son destin accompli, il abordera enfin. Ce serait encore, pour Muslim, dans cette vie, l’impossible retour a l’innocence pure et incontestée (du moins semble-t-il voir les choses ainsi) que lui a ravi la scandaleuse rumeur qui le poursuit meme loin de la capital et a quoi, en tuant le crocodile, contrairement a ce qu’il en espérait, il n’aura pas tordu le cou.
Comme dit le vieux sorcier, en des termes qui rappellent curieusement l’Evangile de saint Jean (III,4): ‘Si l’on pouvait redevenir un tout petit enfant, se glisser a nouveau hors du sein maternel, alors seulement pourrait-on etre pur comme du lin blanc.’
[François-Rene Daillie, Kuala Lumpur, Janvier 1989]. posted by NUR ALIAA ANWAR.

Anwar Ridhwan : Accolades by Muhammad Haji Salleh

1970’s was understandably marked by a rich literary fecundity in all genres, and not merely in the short story alone… We must note the early stories of Anwar Ridhwan, one of the best of the crop. His first collection, Parasit, Parasite (1976), shows a talent for form, a clear language and a grasp of the themes. Four years after that he published Hari-hari Terakhir Seorang Seniman, The Last Days Of An Artist (1980), which trace the last days of a traditional story teller, a man of pride and art, but sadly overtaken by the times and their callous generations. Noriah Taslim calls it a “tragic narrative, which a theme of a fall of a person who has lost himself, his possessions and his mind.”
Arus, Currents (1985), won a prize at the Literary Awards of the same year. It has also been scripted into a TV play, and has been translated into Thai and French.
A very painstaking and meticulous writer, Anwar has developed a clean and quiet style of writing, yet often quite poetic. Though his narration had begun with the village, his travels and teaching overseas have presented him with other alternative situations, lands and themes, and he has taken these into his later works, especially Naratif Ogonshoto, Tales of Ogonshoto (2001). This is an intricate novel that weaves its fine threads not only into the reminiscence of an old Japanese widower, but also into the more universal and contemporary issues of hegemony and identity. Written in a rare and sensitive linguistic medium, this is one of Anwar’s best novel.
Anwar Ridhwan too was involved in the drama scene in the 1990’s, with his Orang-orang Kecil, The Little People (1990), and Yang Menjelma dan Menghilang, Those Who Appear and Those Who Disappear (1992). These are experiments with time and space... Anwar won a proze for his second play, but the stage is a side interest for this accomplished novelist (Muhammad Haji Salleh, An Introcuction to Modern Malaysian Literature. Kuala Lumpur : Institut Terjemahan Negara Malaysia, 2008).

Anwar Ridhwan : Accolades by Dr. Othman Putih

[On The Last days of An Artist] The writer’s ability to introduce Pak Hassan, a story-teller, into a modern novel is itself a pioneering achievement, and proved to be a successful one … Through this novel Anwar Ridhwan proves that he thoroughly understood and was able to grasp his chosen theme, and this ability is well balanced with good technique (Widya, April 1981). posted by NUR ALIAA ANWAR.

Anwar Ridhwan : Accolades by Solehah Ishak

With (Anwar Ridhwan’s) Naratif Ogonshoto, (Tales of Ogonshoto) I have been most fortunate (as translator of this novel into English) to have texts which has so many interesting stories to unfold and which were all told in such a wondrous manner. It seems that Anwar’s despair of the last, numbered days of an artist has now, in Tales of Ogonshoto become rejuvenated and empowered. Like the proverbial phoenix it has emerged from the ashes, stronger, more confident and certainly a force to be reckoned with. Anwar is the master pelipur lara (raconteur) who will regale his readers with such wondrous tales. Indeed it is not only the stories but also Anwar’s craftsmanship which forms an interesting and revealing study… I have also functioned as interpreter of Anwar’s post-modern text and as conductor of its cultural transferences. I hope I have succeeded in placing Anwar’s source language text in a new light, under new, broader, and challenging dimensions (Solehah Ishak, “Translator’s Note”, Tales of Ogonshoto (2004). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka). posted by NUR ALIAA ANWAR.

Anwar Ridhwan : Accolades by Solehah Ishak

With (Anwar Ridhwan’s) Naratif Ogonshoto, (Tales of Ogonshoto) I have been most fortunate (as translator of this novel into English) to have texts which has so many interesting stories to unfold and which were all told in such a wondrous manner. It seems that Anwar’s despair of the last, numbered days of an artist has now, in Tales of Ogonshoto become rejuvenated and empowered. Like the proverbial phoenix it has emerged from the ashes, stronger, more confident and certainly a force to be reckoned with. Anwar is the master pelipur lara (raconteur) who will regale his readers with such wondrous tales. Indeed it is not only the stories but also Anwar’s craftsmanship which forms an interesting and revealing study… I have also functioned as interpreter of Anwar’s post-modern text and as conductor of its cultural transferences. I hope I have succeeded in placing Anwar’s source language text in a new light, under new, broader, and challenging dimensions (Solehah Ishak, “Translator’s Note”, Tales of Ogonshoto (2004). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka). posted by NUR ALIAA ANWAR.

Anwar Ridhwan : Accolades by Dr. Umar Junus

[On The Last days of An Artist] The story-line is developed step by step through the use of flashback, a source of strength for Anwar, the “story-teller”, until he succeeded to transform himself into a “modern story-teller”, an amazing achievement in bringing a traditional literary style into the modern literary world (Dewan Bahasa, March,1980). posted by NUR ALIAA ANWAR.

Anwar Ridhwan : Accolades by Victor A. Pogadaev

Naratif Ogonshoto (Tales of Ogonshoto) by Anwar Ridhwan is one of the modern literary works in Malaysia which provokes the great interest of the readers as well as the critics. It is traditional and simultaneously modern and international in nature. The author succeeds to change the character of literature as a mere story to make it as a drama of intellectual searching.
Archipelago Ogonshoto … , thanks to the talent of the author becomes a region where all the problems nowadays confronted by the humanity can be found : democracy, dictatorship, poverty, ecology, morality, cruelty, the role of mass media etc. And in spite of all symbolism and mystics of the fiction, everything which is happening with the heroes is fed by the reality of the world.
Tales of Ogonshoto can be considered as a warning against the future tragedy faced by humanity of the world, tragedy caused by the cruelty in the blood of the people.
This novel has the vital literary elements that can be considered for Nobel Prize (Victor A. Pogadaev, Russian scholar). posted by NUR ALIAA ANWAR

Anwar Ridhwan : Ansigter –SydØstasien fortæller

Hjulet, 2007 © ALOA.
Redaktion : Vagn Plenge
Udvalg og redaction : Vagn Plenge
ISBN 978-87-89214-72-8
Udgivet med stØtte af : Center for Kultur og Udvikling.
Oversættelser : Ngo Thi Hoa & Niels Fink Ebbesen, Bent Detlef Gehrt, Lisbeth Littrup og Marianne Madelung.
Indhold : Anwar Ridhwan, “Efter krigen”, 109-118.

Anwar Ridhwan : List of Works (Books)

SHORT STORY : Parasit, Parasite (1975). Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka; Sesudah Perang, After The War (1977). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka; After The War and Other Stories (1983,Translated by Adibah Amin). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka; Sangkar, The Cage (1986). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka; Dunia Adalah Sebuah Apartmen, The World Is An Apartment (2006). Kuala lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
DRAMA : Orang-orang Kecil, The Little People (1993). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka; Yang Menjelma dan Menghilang, Those Who Appear and Those Who Disappear (1995). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
NOVEL : Hari-hari Terakhir Seorang Seniman, The Last Days Of An Artist (1979). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka; The Last days Of An Artist (Translated by Harry Aveling). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka; Les Derniers Jours d'un Artiste (Translated by Monique Zaini Lajoubert) Kuala Lumpur : Institut Terjemahan Negara Malaysia, 2009; Arus, The Currents (1982). Kuala Lumpur: Pustaka Cipta; Le Autre Rive (Arus, translated by Francois Daillie). Paris : Federop; Di Negeri Belalang, In The Grasshoppers Country (1985). Shah Alam : Marwilis Publishers; Naratif Ogonshoto, Tales of Ogonshoto (2001). Kuala Lumpur : Matahari (note: this novel has been translated and published in Chinese by United Publishing House in Malaysia, and in Russian by a publisher in Moscow).
POETRY : Tercipta dari Tanah, Made from Soil (1984). Petaling Jaya : Media Intelek.
LITERARY RESEARCH : Sudut Pandangan dalam Cereka, Points of View in Fiction (1986). Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka; Jati Diri Pasca Asas ’50, Post 1950’s Generation Identity (1996). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka; Ahmad Kotot : Pengarang Novel Hikayat, Ahmad Kotot : A Novelist Between Traditional and Modern Era. Kuala Lumpur : Dewan bahasa dan Pustaka. posted by NUR ALIAA ANWAR